In de praktijk wordt de term SEH door verschillende belanghebbenden voor een variatie aan spoedfaciliteiten gebruikt. De functionaliteit van een SEH wordt verschillend geduid.

De onlangs gepubliceerde Houtskoolschets acute zorg, waarin de huidige SEH-zorg op papier gescheiden wordt tussen ‘Integrale spoedposten’ en ‘afdelingen Spoedeisende Hulp voor hoogcomplexe of levensbedreigende acute zorg’, is daar een sprekend voorbeeld van. Oude wijn in nieuwe zakken en een willekeurig gebruik van het begrip SEH met verregaande, en niet ondenkbaar negatieve consequenties voor de kwaliteit van SEH-zorg in Nederland.

Heel algemeen: een SEH is een gespecialiseerde afdeling in het ziekenhuis waar je naartoe kunt gaan of wordt gebracht voor spoedzorg. Maar wat houdt dit precies in? Wat mag de individuele patiënt en de samenleving ten minste verwachten van iedere SEH?

Eenduidigheid

Alvorens in de volgende blog een aanzet te geven tot de opzet van een ‘Kwaliteitsstandaard organisatie van SEH-zorg’, benoemen we in deze blog de definitie van een SEH, wat een SEH kenmerkt en welke rollen een SEH heeft. Door dit te benoemen trachten wij allereerst een eenduidig en meer volledig beeld te geven van wat een SEH is. Een ondubbelzinnige duiding van een SEH als gemeenschappelijk vertrekpunt is belangrijk, zowel voor de ontwikkeling van een ‘Kwaliteitsstandaard organisatie van SEH-zorg’, als voor verdere discussies of volgende notities over optimalisatie van SEH-zorg.

Definitie SEH

De Nederlandse Vereniging van Spoedeisende Hulp Artsen (NVSHA) onderschrijft de internationale consensus-definitie van de International Federation for Emergency Medicine (IFEM). ‘An ED is the area of a medical facility devoted to provision of an organized system of emergency medical care that is staffed by Emergency Medicine Specialist Physicians and/or Emergency Physicians (EPs) and has the basic resources to resuscitate, diagnose and treat patients with medical emergencies. The ED is a unique location at which patients are guaranteed access to emergency care 24 hours a day, 7 days a week. The ED can manage different types of medical emergencies (illness, injury and mental health) in all age groups. For the general public, the ED is one of the main interfaces of the health service with the community; in consequence it should be supported to provide the level of care that the public both expect and deserve.’

Kenmerken SEH

Een wezenlijk kenmerk van een SEH is toegankelijkheid. Een SEH heeft geen sluitingstijd. Een SEH is voor iedereen (alle leeftijden) voor alle vormen van spoedzorg (acute ziekte, verwondingen of acute psychische nood) op ieder moment (24 uur per dag en 7 dagen per week) beschikbaar. Anyone, anything, anytime.

Een SEH biedt ongeplande zorg, geen zorg op afspraak. Immers, acute pathologie kan iemand altijd overkomen en is niet planbaar. Dit betekent dat de SEH een brede beschikbaarheidsfunctie heeft en de capaciteit hier op behoort te worden gebaseerd.

Een SEH biedt ongedifferentieerde zorg. Mensen komen niet met een diagnose naar de SEH, maar met acute klachten. In de SEH vangt behandeling aan op basis van deze klachten en symptomen, terwijl de uiteindelijke diagnose vaak nog niet bekend is. De ongedifferentieerde wijze van patiënt benadering bij het bieden van spoedzorg is belangrijk voor de veiligheid van deze specifieke zorg. Het is eenvoudigweg irreëel te veronderstellen aan de voorkant waterdicht te kunnen differentiëren tussen laag- en hoogcomplexe spoedzorg.

Kenmerkend voor zorg in een SEH is tijdigheid. Soms moet onmiddellijk gehandeld worden, vaak zo snel mogelijk en altijd zonder onnodig uitstel. Hierbij is de informatie over wat precies aan de hand is, initieel vaak nog onvolledig. Behandel-beslissingen worden veelal genomen op basis van onvolledige informatie en zo nodig herzien bij voortschrijdend inzicht. Nergens in het ziekenhuis is de beslis-dichtheid dan ook groter dan in de SEH.

Ook kenmerkend voor een SEH is parallelliteit. Meerdere behandeltrajecten van verschillende patiënten vinden parallel en door elkaar heen plaats. Dokters en verpleegkundigen in een SEH zijn op eenzelfde moment betrokken bij zorgverlening aan verschillende patiënten tegelijk.

Tot slot kenmerken de gespecialiseerde medewerkers een SEH. De uitzonderlijke werkomstandigheden in een SEH, welke onder andere voortvloeien uit de hiervoor genoemde kenmerken, vragen om een gespecialiseerd team van hoog gekwalificeerde en specifiek opgeleide, maar bovendien ook toegewijde medewerkers.

Diversiteit aan rollen

Een SEH functioneert op het grensvlak van zorg buiten en in het ziekenhuis en vervult daarbij een spilfunctie in het (acute) zorgnetwerk van onze samenleving. Buiten het ziekenhuis staat een SEH in verbinding met onder andere lokale huisartspraktijken, de regionale HuisArtsenPosten (HAP), ambulancediensten, de GGD, de Verpleging, Verzorging en Thuiszorg sector,  politie en Jeugdzorg. In het ziekenhuis is geen afdeling te vinden waar de SEH niet direct of indirect mee samenwerkt. Deze unieke positie brengt een diversiteit aan rollen met zich mee.

De primaire rol van een SEH is levensreddend handelen en de stabilisatie van patiënten met daadwerkelijk of potentieel levensbedreigende zieke of verwondingen. Hoewel tot de verbeelding sprekend, geldt voor iedere SEH dat dit de minderheid van de werkzaamheden betreft.

Een grote rol voor de SEH is weggelegd als acuut diagnostisch en interventiecentrum. Zowel op verzoek van huisartsen als op verzoek van medisch specialisten worden in de SEH complexe patiënten met een potentieel serieus probleem geëvalueerd en behandeld. De efficiëntie van een SEH als one stop shop wordt nergens geëvenaard.

De SEH heeft na de poortwachtfunctie van huisartsen een rol als tweede poortwacht-linie ter preventie van onnodige verdere ziekenhuiszorg en daarmee gepaard gaande onnodige vervolgkosten. De SEH is in toenemende mate de opname-afdeling van het ziekenhuis. In Nederland vindt inmiddels bijna de helft van alle ziekenhuisopnames via de SEH plaats.

Een prominente rol van een SEH is paraatheid bij de opvang van slachtoffers ten gevolge van een ramp, grootschalig incident of crisis, zoals bijvoorbeeld tijdens de recente covid-19 crisis.

De SEH heeft een maatschappelijke rol met screening op huiselijk geweld en kindermishandeling, alcoholmisbruik door minderjarigen, suïcidepreventie, etcetera.

Tot slot vervult een SEH de rol van veilige vluchthaven voor acute zorg. Uiteindelijk is de SEH de enige plek in ons zorgsysteem waarvan de deur voor iedereen, met welk acuut zorgprobleem dan ook, altijd op een kier staat. Een belangrijke waarde en fundamenteel recht van de Nederlandse bevolking.

Wat is een SEH?

De definitie en combinatie van kenmerken en rollen maakt dat een SEH zich onderscheidt van elke willekeurige andere plek in ons zorgsysteem. Samen vormen beschikbare SEH’s een landelijk netwerk, of beter een landelijk vangnet voor spoedzorg en zo een fundamenteel onderdeel van ons zorgsysteem.

Meer nog dan andere afdelingen van ziekenhuizen, vervullen SEH’s allereerst een publieke functie. Juist hierom is het belangrijk dat keuzes omtrent optimalisatie van SEH zorg weloverwogen en goed onderbouwd worden gemaakt en niet zoals we in een eerdere blog al aangaven op basis van overtuigingen en veronderstellingen.

Om te voorkomen dat het kind met het badwater wordt weggegooid, is aan de tekentafel van beleidmakers een beter begrip van de functionaliteit en toegevoegde waarde van SEH zorg noodzakelijk.

Menno Gaakeer is SEH-arts^knmg en lid van het medisch stafbestuur in het Adrz in Goes.
Suzanne Kruizinga is lid raad van bestuur van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Ze was voorheen lang als arts in de SEH werkzaam.