Na aankomst lopend de oude wijk in. Al snel moest ik een straat oversteken. In een filmpje over verandermanagement had ik het eens gezien: niet naar links of rechts kijken, zeker niet blijven wachten, maar gewoon doorlopen. Twee dingen zijn dan belangrijk: niet aarzelen en eenzelfde rustige tempo aanhouden. En inderdaad: het werkt. Na het oversteken van de vele straten was er diezelfde middag de grootste uitdaging: het diagonaal oversteken van het centrale plein. Ook dat lukte. Een foto van de verkeerschaos aan de stuurgroep kwaliteit was snel verzonden: ‘kan prima, alle regels afschaffen.’ Het blijft immers lastig om je werk uit je hoofd te zetten.

Ongeveer een week later zag ik op een andere plek in Vietnam een houtbewerker. Hij sloeg met een forse beitel lustig in op een blok hout dat hij met zijn blote voet vasthield. ‘Niet op de houtgroep proberen’ luidde het onderschrift in mijn Whats-app-je.

Regels zijn nodig

Mijn consequente houding duurde ditmaal dus ongeveer een week. Ik ben realist genoeg om te weten dat er regels nodig zijn. En als tegenstander van gedogen vind ik ook dat regels gehandhaafd moeten worden. Anders moeten zij immers worden bijgesteld. Tegelijkertijd vind ik dat de toepassing van regels wel moet worden verbonden met ‘een verhaal.’ Dat verhaal mis ik in bestuurlijk Nederland in toenemende mate. Of beter: de bereidheid om elkaar het verhaal te vertellen en de bereidheid om naar elkaar te luisteren.

Wantrouwen in elkaar

Wanneer regels worden ontdaan van het contextuele kader waarin zij worden toegepast, ontstaat al snel wantrouwen in elkaars motieven. En eerlijk gezegd heb ik als bestuurder (ook) niet altijd de consequente houding die mensen van mij op basis van mijn visie verwachten. In de loop der jaren ben ik een enkele keer knarsetandend door de knieën gegaan op het moment dat sanctionering dreigde door een inspectie of zorgkantoor. Het hemd is immers nader dan de rok, zeker als je standpunt veel geld kost. Het zijn de momenten waarop je meewerkt aan iets waarvan je in gemoede vindt dat het geen enkele meerwaarde heeft voor de dienstverlening die jij mensen biedt.

Het oorspronkelijke te grote vertrouwen in zorgverleners heeft in een aantal opzichten plaatsgemaakt voor een te groot wantrouwen. Een overdreven focus op risicobeheersing en kwantitatieve meet- en regelsystemen is daar het gevolg van. De politieke hijgerigheid die ontstaat wanneer zich een incident voordoet, leidt tot een samenleving waarin veiligheid schijn blijkt te zijn en afbreuk doet aan kwalitatieve groei.

In debat

Ik zou graag willen dat ‘het verhaal’ een thema wordt in het landelijke debat. Waar gaat het nu echt om? Hoe kunnen wij voorkomen dat wij elkaar blijven misverstaan? Voorwaarde is dat alle partijen zich bij dat debat veilig voelen. Resultaat is wat mij betreft een samenleving waarin de spreekwoordelijke chaos en de letterlijke regelgeving een wonderschone pas de deux opleveren. Vietnam kan ik overigens iedereen aanraden!

Henk Steen, bestuursvoorzitter Odion, zorginstelling voor mensen met een beperking