Bijzonder: was in 2006 de gedachte dat gereguleerde marktwerking in de zorg zou helpen om zorgaanbieders scherp te maken op het gebied van kwaliteit en efficiency (waarmee de patiënt geholpen is) waait er nu – twintig jaar na dato – een heel andere wind. De wind van: commercie in de zorg moeten we niet hebben, en de positieve effecten hiervan op kwaliteit, efficiency en innovatie laten we buiten beschouwing. Het feit dat klinieken fors bijdragen aan het terugdringen van de wachttijden voor patiënten – waar het om gaat – lijkt geen rol te spelen.

Dat is op zijn zachtst gezegd bijzonder: coûte que coûte de huidige infra- en organisatiestructuur overeind houden lijkt geen optie. Immers, als je vandaag doet wat je gisteren deed, heb je morgen hetzelfde resultaat. De zorgvraag wordt groter en met het huidige arbeidsmarkttekort gaan we het niet redden. Kijkend naar de medisch-specialistische zorg (msz) redden we het nú al niet: de wachttijden in de ziekenhuizen zijn in bijna 50 procent van de gevallen langer dan de Treeknorm. En dit is mét inzet van klinieken die 1,3 miljoen patiënten (bijna een kwart van de planbare msz!) op jaarbasis behandelen.

In de spiegel kijken

Dus: het moet écht anders. Wat ons betreft begint dat ermee dat álle partijen die medisch-specialistische zorg leveren (klinieken, ziekenhuizen en umc’s) kritisch in de spiegel kijken en hun bijdrage analyseren. Wat kunnen of moeten wij in samenhang met elkaar écht ánders doen om de patiënten te kunnen helpen met de medewerkers die we hebben. En welke harde keuzes moeten we daarvoor maken? Hoe leveren we meer passende zorg (zorg die écht nodig is) en hoe doen we dat zo efficiënt mogelijk.

Dan kom je onherroepelijk terecht bij de vraag wat dat betekent voor de huidige infra- en organisatiestructuur. Grote uitdagingen vragen nu eenmaal om grote veranderingen. Dat dit lastig is, was al te merken aan de AZWA-tafel: de fabels over klinieken werden hier niet geschuwd. In die zin was het ook bijzonder (toevallig?) dat de inhoud van de moties in de Tweede Kamer rechtstreeks van de AZWA-onderhandelaarstafel kwam. Buiten het feit dat dit nadelig is voor het onderling vertrouwen, lijkt dit een afleidingsmanoeuvre van ziekenhuizen die het lastig vinden om zelf kritisch in de spiegel te kijken.

Maatschappelijke waarde vergroten

Wat klinieken betreft: wij moeten zeker aan de slag om onze maatschappelijk waarde verder te vergroten. Hier zijn wij ook mee bezig: afgelopen maanden deed PwC Strategies& in opdracht van ZKN onderzoek naar de maatschappelijke rol van klinieken: wat kunnen klinieken doen om maximaal bij te dragen aan de uitdagingen die er liggen zoals het arbeidsmarkttekort? Dit rapport is gepresenteerd tijdens het ZKN Jaarcongres en daarmee gaan wij aan de slag. Om alvast een voorproefje te geven: meer aantoonbaar passende zorg (als onderdeel van onze certificering), meedoen in de regio, een bijdrage aan avond- nacht- en weekenddiensten en partner worden in het opleiden van zorgprofessionals, het staat op de agenda.

Taak voor ziekenhuizen

Maar ook de umc’s, topklinische huizen en algemene ziekenhuizen moeten met elkaar aan de slag. Leveren de grote (top)ziekenhuizen en umc’s wel de zorg waar zij het beste voor zijn uitgerust? Of wordt hier veel basiszorg geleverd die beter op zijn plek is in de streekziekenhuizen (die nu kampen met financiële tekorten) en klinieken? Zouden we de acute zorg in ons land niet moeten herschikken en – inderdaad – de hoogcomplexe zorg niet verder moeten concentreren zodat we dit met voldoende kwaliteit kunnen garanderen?

Patiënten moeten erop kunnen rekenen dat bestuurders met hun medische professionals de juiste, moeilijke keuzes durven te maken. Op basis van feiten, op basis van toekomstvisie; niet op basis van fabels en sentiment. Pas als iedereen écht bereid is moeilijke keuzes te maken is het zinvol het open gesprek te voeren over wat er moet veranderen, want dát is onontkoombaar. Het IZA en het AZWA zouden hiervoor een goed platform kunnen zijn.

De juiste zorg op de juiste plek

Grote uitdagingen vragen om grote veranderingen. De verschillende zorgaanbieders in Nederland zijn complementair aan elkaar en moeten met elkaar zorgen voor goede, efficiënte en toekomstbestendige zorg. Dát is de opgave. Met als uitgangspunt: de juiste zorg op de juiste plek.

Klinieken gaan intussen gewoon dóór. Dóór met het leveren van efficiënte, kwalitatief hoogwaardige focuszorg aan onze patiënten. Dóór met het leveren van een bijdrage aan een goede, toegankelijke en betaalbare medisch-specialistische zorg voor iedereen die dit nodig heeft.

Door Domien Debruyne, vicevoorzitter ZKN