Artikel bewaren

U heeft een account nodig om artikelen in uw profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties2

Evelyn Brakema: ‘Duurzaamheid verandert van hobby naar norm naar plicht’

Redacteur Zorgvisie en Skipr.
De groene golf is afgelopen jaar in een razend tempo doorgedenderd. Fundamentele kennis kwam beter beschikbaar en steeds meer instituten haakten aan. In Het jaar van vertelt Evelyn Brakema over de trends, de uitvoeringsplannen van de Green Deal 3.0 en de slag om duurzaamheid in het IZA. ‘Duurzaamheid is daarin nu een toetingscriterium voor elk transitieplan.’
Evelyn Brakema, Green deal duurzame zorg, duurzame zorg, duurzaamheid,
Foto: Evelyn Brakema

Naast huisarts in opleiding en LUMC-onderzoeker duurzame zorg is Evelyn Brakema medeoprichter en voorzitter van de Groene Zorg Alliantie. In 2022 haalde ze cum laude haar PhD in luchtvervuiling en longgezondheid wereldwijd. Ook richtte ze diverse Green Teams en commissies op, van Almere tot Chicago. Voor haar inzet voor een groenere zorgsector werd ze benoemd tot Jong Talent door het Financiële dagblad.

Hoe was 2022 voor de Groene Zorg Alliantie?

De groene golf is keihard doorgedenderd. Dat merken we bijvoorbeeld aan de groei van de Groene Zorg Alliantie. We groeien exponentieel en in de volle breedte van de zorg: van studenten tot medisch specialisten, en van fysiotherapie tot mondzorg. Eind 2022 – nog geen 2 jaar na de oprichting – bestaan we uit zo’n 120 partijen van groene zorgprofessionals. Het allereerste en uitverkochte Groene Zorg Festival was verder fantastisch. Ook de vraag naar kennis is groot. Binnen de Groene Zorg Alliantie hebben we afgelopen jaar meer dan 100 kennisvoordrachten in 3 talen gegeven. Dat ging van afdelingsvoordrachten tot het digitaal spreken op internationale conferenties, zoals in Riga. We pleitten voor Planetary Health en duurzame zorg in het IZA en op de klimaattop COP27 in Egypte. Ook gingen we met allerlei instituten, zoals de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), Zorginstituut Nederland (ZiN) en de KNMG, in gesprek hoe zij duurzaamheid kunnen inbedden in hun organisatie. Zorgprofessionals en instituten willen dus niet alleen het probleem erkennen, maar verlangen ook handelingsperspectieven. Dat stemt mij hoopvol.’

Welke trends en ontwikkelingen waren er nog meer?

‘De komst van de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 is een belangrijke ontwikkeling. Die is concreter en ambitieuzer. Met de Groene Zorg Alliantie hebben we hard gepleit voor een kennis- en bewustzijnspijler en zijn we kartrekker geweest in de uitwerking daarvan. Wij zijn dan ook trots dat die er gekomen is. Bottom up maken steeds meer professionals op de werkvloer zich hard voor duurzame zorg en Planetary Health. Ook topdown raakt duurzaamheid steeds meer ingebed. Het verandert van hobby naar norm naar plicht. Vroeger kreeg je al lof als je een bijenkast neerzette, in 2022 werd duurzame zorg logischerwijs steeds meer verwacht. Zo adviseerde de Gezondheidsraad dat duurzaamheid de norm moet worden bij de keuze van medische hulpmiddelen. Ook stelde het Zorginstituut duurzaamheid als uitgangswaarde in het Kader Passende Zorg, introduceerde de KNMG een nieuwe gedragscode die artsen voorschrijft zich in te zetten voor ecologisch duurzame zorg en een gezonde leefwereld, en schreven zorgverzekeraars gezamenlijk een visie op duurzame zorg. Ook is duurzaamheid onderdeel geworden van het Integrale Zorgakkoord (IZA). Duurzaamheid is daarin een toetsingscriterium voor de transitieplannen. Landelijk en internationaal lukte het om Planetary Health en duurzame zorg hoger op de agenda te krijgen.’

Wat zijn belangrijke ontdekkingen, inzichten of onderzoeken die gestart zijn?

‘Kennisontwikkeling tekent 2022. Er is veel fundamentele informatie via handreikingen en onderzoek beschikbaar gekomen. Van handboeken over groene mondzorg tot het Gupta-rapport over de inhaalrace naar duurzame zorg. Om de onderwijswereld in beweging te krijgen, brachten we met GREENER twee rapporten uit met een inventarisatie naar duurzaamheidsonderwijs bij medische universitaire opleidingen en een stappenplan voor stakeholders om duurzaamheid in het curriculum te integreren. Het RIVM heeft een methode ontwikkeld om de voetprint van de zorg te berekenen. Die beperkt zich niet alleen tot het berekenen van de CO2-uitstoot, maar berekent ook het land-, water- en grondstofgebruik en de hoeveelheid afval. Hiermee is de wetenschappelijke kennis over de gehele milieu-impact voor de Nederlandse zorg voor het eerst in kaart gebracht. Ook de inspiratiegids ‘Verspil geen Pil’, de drukbezochte webinars van Zorg voor Klimaat, ons live congres over duurzaamheidsonderwijs en het onderzoek van Radboudumc naar de milieu-impact van zorgpaden zijn voorbeelden van belangrijke ontwikkelingen.’

Van de zomer was je namens de Groene Zorg Alliantie betrokken bij de IZA-onderhandelingen. In de bijna laatste versie bleek duurzaamheid te ontbreken. Wat gebeurde er allemaal?

‘Als Groene Zorg Alliantie zaten we in de buitenring; diplomatiek aanwezig voor de vorm, maar niet in staat gesteld om de noodzaak over te brengen. Gelukkig pleitten onder anderen Sjaak Wijma (ZiN) en Bertine Lahuis (NFU) tijdens de onderhandelingen voor duurzaamheid. Het lastige is echter dat duurzaamheid een thema van iedereen is en daarmee ook van niemand. Partijen zetten eerst in op hun eigen agendapunten. De dag voor een belangrijk bestuurlijk overleg leek het helemaal mis te gaan; duurzaamheid was uit het oog verloren. Samen met onder meer Diederik Gommers en Cathy van Beek sloegen we alarm en landelijke media gaven er aandacht aan. Daardoor is het gelukkig toch nog goed gekomen: duurzaamheid kreeg een belangrijke plek in het IZA.’

Welke uitdagingen speelden nog meer?

‘De ogen zijn open, maar dat betekent niet dat duurzaamheid volledig in de dagelijkse zorgtaken en beroepsorganisaties is ingebed. Green teams en commissies zijn ontzettend bevlogen en werken knap samen, maar doen dit vaak nog in hun vrije tijd. Terwijl dit gewoon bij het werk hoort. Daarmee is het ook een risico voor onze eigen duurzaamheid. Verder is het kortetermijndenken een issue. Bestuurders, hoewel gelukkig steeds minder, laten zich vaak nog verleiden om zich te beperken tot de acute problemen zoals covid en personeelstekorten. Daarbij verliezen zij het chronische probleem uit het oog. Het is begrijpelijk, maar ook kortzichtig en een gemiste kans. Ook ontbreekt het nog aan leiderschap. Hoewel bestuurders, verzekeraars en zorgprofessionals steeds sterker vanuit hun eigen rol aan duurzaamheid werken, ontbreekt de regie. Uit meerdere inventarisaties en rapporten, waaronder het Gupta-rapport en de evaluatie van de Green Deal Duurzame Zorg 2.0 blijkt dat er vanuit het veld een sterkere rol vanuit VWS wordt verwacht. Dat lijkt nu met VWS Directeur Generaal Barbara Goezinne de goede kant uit te gaan. Een mooie kans voor 2023!’

Wat staat er voor 2023 allemaal op de agenda?

In maart moeten de uitvoeringsplannen van de regiegroep voor de Green Deal 3.0 gereed zijn. Daarin moeten we laten zien hoe de zorg de klimaatdoelen bereikt en hoe we de governance vormgeven. De Green Deal mag geen Green Wash Deal worden met show-tekenaars. Het Verenigd Koninkrijk met de NHS is een voorloper. Daar is de sector jaren geleden al aan de slag gegaan, waardoor er inmiddels tonnen CO2 zijn bespaard. Het kan dus! Daarnaast zijn het vergroten van kennis en handelingsperspectieven zeer gewenst. Zo wordt de barometer van de Groene OK verwacht, brengt de KNAW de wetenschapsagenda Planetary Health uit en richt Milieuplatform Zorgsector een kennisbank circulaire zorg op.

Met de Groene Zorg Alliantie gaan we vooral door met verbinden; zo kunnen we een krachtige groene stem van zorgprofessionals laten horen, kennis delen en inspireren. We brengen bijvoorbeeld binnenkort in samenwerking met Medisch Contact de Groene Zorgpodcast uit met allerlei duurzame tips en tricks voor zorgprofessionals. 2023 wordt bovenal het jaar van actie. Al die groene visies, rapporten en adviezen moeten nu overgaan tot daden. De sociale beweging zit in een enorme versnelling, maar een doorbraak is nodig om het gat tussen wat we doen en we wat wetenschappelijk gezien zouden moeten doen te verkleinen.’

2 REACTIES

  1. Super! Echt gaaf!
    Eén opmerking: al lezende verwachtte ik in het artikel ook aandacht gewijd aan de impact van de natuur onze eigen natuur. Dus het gezondheidsondersteunend effect van natuur. Zéér veel van de problemen waar we in toenemende mee kampen is de relatie die we hebben met natuur. Neem de toenemende druk op de totale zorg: onze natuur kan hier een kardinale rol voor onze (mentale) gezondheid betekenen.
    Bijgaand breng ik u graag onder de aandacht: https://denk-wijzer.nu/versterk-je-mentale-veerkracht/.

  2. Lees alle reacties

Geef uw reactie

Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn. Heeft u nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.