De administratie vereenvoudigen, complexe registraties verminderen, protocollen stroomlijnen, digitalisering en AI; deze maatregelen tegen de hoge werkdruk van verpleegkundigen kunnen een verschil maken. Vooral de inzet van AI die gesproken tekst omzet in geschreven verslaglegging is veelbelovend, maar de Wet Wegiz, die elektronische uitwisseling van gegevens eist, kan een grote spaak in de wielen zijn. Deze kaderwet is op 1 juli 2023 in werking getreden en zal naar verwachting in 2026 tot uitvoer komen.

Tijd besparen

Doorgaans leggen verpleegkundigen het zorgproces van anamnese tot evaluatie beschrijvend vast. Dit vraagt veel schrijfwerk en tijd om de teksten te lezen, maar er zijn registratiesystemen waarmee het schrijfwerk tot het verleden gaat behoren. Zo is daar het internationale NANDA NIC NOC (NNN), waarin verpleegkundigen werken met gecodeerde en gevalideerde classificaties die elektronisch uit te wisselen zijn en veel tijd besparen. “Het reduceert de vrije tekst structureel met de helft”, vertelt beleidsmedewerker Marja Paardekooper van het Haags Medisch Centrum (HMC). “Verpleegkundigen zijn enthousiast, ook omdat de classificaties internationaal zijn en voortdurend wetenschappelijk worden vernieuwd en gevalideerd, zodat je altijd up to date bent. Ook zijn ze positief over de holistische benadering van de patiëntenzorg met NNN. De zorgvraag van de patiënt staat daarin centraal. Dat bevordert ook de zelfredzaamheid.”

Meer zeggenschap

“Efficiënt en eenduidig,” zegt procesbegeleider Niels Schram van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) over NNN. Het JBZ is sinds 2016 het eerste ziekenhuis in Nederland dat met NNN werkt. Het prille begin daarvan ligt al in 2011. “Elke afdeling hanteerde zijn eigen manier van verslaglegging. Daar wilden we vanaf. Verpleegkundigen hadden daarbij de wens het verpleegkundig proces naar een hoger plan te tillen. Omdat verpleegkundigen in NNN dezelfde taal spreken, zijn de rapportages beter en is het zorgproces transparant en inzichtelijk. Dat draagt bij aan verpleegkundig zeggenschap. Het werken met NNN nodigt daarbij uit om klinisch te redeneren. Het geeft het gevoel meer in de lead te zijn over het vak, meer leiderschap dus, en dat leidt weer tot meer werkplezier.” JBZ zocht destijds samenwerking met Chipsoft waarin NNN sindsdien te integreren is.

Verpleegkundigen zelf

In de keuze voor een registratiesysteem gaan ziekenhuizen niet over een nacht ijs. “Het begint en eindigt bij de verpleegkundigen,” zegt Paardekooper. “Zo’n besluit kun je niet zomaar in de bestuurskamer aftikken. Wil je draagvlak creëren, dan laat je dit aan de verpleegkundigen zelf. Zij willen zich eigenaar voelen. Het begon bij ons met een project om bestaande afspraken over de verslaglegging te evalueren. Dat is groots aangepakt met literatuuronderzoek en een ziekenhuis-brede enquête onder verpleegkundigen over wat zij wilden. Zo kwamen we bij NNN uit.”

Cultuuromslag

Werken met NNN, zo benadrukken Paardekooper en Schram, is niet minder dan een ware cultuuromslag. “In plaats van tekst, vragen we van verpleegkundigen cijfers te lezen en te interpreteren,” vertelt Paardekooper. “Dat is nogal een overgang die vraagt om het herkennen en adresseren van weerstand, het creëren van draagvlak en een ondersteunende omgeving. Het vraagt een andere mindset en dus tijd.” Het implementatietraject vereist goede voorbereiding en verandermanagement. Het kan één tot twee jaar duren voordat de classificaties staan. Een overkoepelende procesbegeleider- of coördinator en/of een verpleegkundige werkgroep met een pro-actieve rol voor de VAR of VSB, is geen overbodige luxe. “En maak die ondersteuning structureel,” benadrukt Schram. “We hebben gemerkt dat je zo’n cultuurverandering echt moet blijven ondersteunen. De Werkgroep Verpleegkundig Proces die zich met de voorbereiding bezighield is bij ons belangrijk tot op de dag van vandaag. Er zitten tien doorsnee verpleegkundigen in van verschillende afdelingen die kijken hoe het verpleegkundig proces verloopt en waar mogelijkheden tot verbeteringen zijn. NNN is daar ook onderdeel van. Met structurele ondersteuning ben je ook al bij de borging.”

Enthousiasmeren

Het echte werk wordt op de afdelingen gedaan. Daar moet het draagvlak zijn. “Ter voorbereiding op de implementatie hebben we verpleegkundigen gevraagd een persoonlijke motivatie te schrijven over het belang van het werken met NNN en hoe dit op hun afdeling tot een succes te brengen,” vertelt Schram. “De drie beste inzendingen mochten deelnemen aan het verpleegkundig ACENDIO-congres 2017 in Valencia. Dit was een leuke manier om verpleegkundigen te enthousiasmeren maar in feite gaat het erom dat verpleegkundigen het ‘Waarom’ begrijpen en achter kunnen staan. Dat is de belangrijkste focus in de voorbereiding, de implementatie en de borging.”
Schram en Paardekooper benadrukken het belang van een duidelijke en transparante communicatie over de te nemen stappen, scholing en trainingen voor verpleegkundigen en goede begeleiding voor het inbouwen van zorgplannen op basis van NNN in het EPD. Op de afdelingen zelf heb je werkgroepjes en key-users nodig die een passie hebben voor het werken met NNN. Paardekooper: “Wij hebben in elk team aandachtsvelders ingezet die de ogen en oren van de organisatie zijn en kunnen aangeven waar het goed gaat en waar ruimte voor verbetering is.”

Inmiddels maken elf ziekenhuizen in Nederland gebruik van NNN. ErasmusMC zit momenteel in een implementatietraject. Ook in de wijkzorg wordt op enkele plaatsen met NNN gewerkt en er zijn initiatieven in de psychiatrische zorg.

Wat is NANDA NIC NOC

NANDA, NIC en NOC zijn internationaal gestandaardiseerde en wetenschappelijk gevalideerde classificaties die verpleegkundigen al dertig jaar ondersteunen in het klinisch redeneren en het verpleegkundig proces. NANDA bestaat uit gestandaardiseerde verpleegkundige diagnoses en indicatoren. NIC is een classificatie van evidence-based verpleegkundige interventies en NOC bestaat uit zorguitkomsten met duizenden gecodeerde en geclusterde indicatoren die de gezondheidstoestand van de patiënt weergeven. Deze indicatoren van zorguitkomsten worden gemeten in een vijfpunts-Likertschaal en vormen de gestructureerde verslaglegging ter vervanging van de vrije tekst. Schrijfwerk behoort hiermee tot het verleden. NNN kan geïntegreerd worden in elk EPD/ECD. NNN is al enkele jaren functioneel in HiX van Chipsoft en UMCG is recent gestart met NNN in EPIC. Daarnaast werken enkele wijkzorgorganisaties met NNN in Nedap-ONS.

Contact

BSL Media & Learning verzorgt de distributie van NNN. Heeft u interesse in NNN of wilt u eens sparren over de mogelijkheden binnen uw instelling?
Ga dan naar nandanicnoc.bsl.nl of neem direct contact op met Hamed Altaf via hamed.altaf@bsl.nl of 06 1091 3820.