Artikel bewaren

U heeft een account nodig om artikelen in uw profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Ggz en gehandicaptenzorg regio Utrecht worstelen met Wet zorg en dwang

Sterre ten Houte de Lange
Redacteur bij Skipr, Zorgvisie en Qruxx. Speciale aandachtsgebieden: jeugdzorg, ggz, gehandicaptenzorg, ouderenzorg, personeelsbeleid en zorgtechnologie.
Het is de gehandicaptenzorg en de ggz in de regio Utrecht nog niet gelukt om de beddenpuzzel voor mensen met een verstandelijke beperking in crisis op te lossen. Door een financieel gat in de wetgeving is zo’n crisis elke keer weer een worsteling.
Nervous Man Faced With Problem
© pressmaster / stock.adobe.com

Midden in de binnenstad van Utrecht ligt de acute afdeling en de crisisdienst van ggz-organisatie Altrecht. De medewerkers noemen het een ‘oersaai, maar veilig gebouw’. Bij de ingang zitten twee beveiligers achter glas. Na de sluisdeuren volgt een lange grijze gang, opgeleukt met replica’s van bekende schilderijen. In de controlekamer nemen triagisten de telefoon aan. Via videoschermen kijken ze mee met de gesprekjes in de verschillende kamertjes die aansluiten op de gang. De opnamebedden zijn op de tweede tot en met vijfde verdieping van hetzelfde gebouw.

Pieken en dalen

Het is rustig op de crisisdienst. Buiten kondigen de zon en de bloemen de lente aan, maar dat is geen enkele verklaring voor de rust stellen de ervaren triagisten. ‘We hebben pieken en dalen, maar die trekken zich niks aan van het weer en ook niet van feestdagen, zoals vaak gedacht wordt.’

Halverwege de gang zit het kantoor van Pieter Prins, geneesheer-directeur van Altrecht en werkzaam als psychiater op de crisisdienst. Ook in deze kamer hangen kunstwerken en een verzameling ansichtkaarten uit museumwinkels. Door de rust kan Prins zijn administratie wegwerken en uitgebreid vertellen over zijn werk en in het bijzonder over hoe Altrecht twee jaar na invoering van de Wet verplichte ggz (Wvggz) en de Wet zorg en dwang (Wzd) omgaat met onvrijwillige zorg. Maar elk moment kan de telefoon gaan of kan een collega aankloppen voor overleg, wat ook meerdere keren gebeurt. ‘Je weet nooit hoe de dag gaat lopen’, vat Prins de crisisdienst samen.

Twee wetten

De Wvggz en de Wzd zijn een vervanging van de vorige Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz). Onder die wet vielen alle crisisopnames. Maar omdat mensen met dementie en mensen met een verstandelijke beperking niet altijd gebaat zijn bij opname op de crisisafdeling van de ggz en omdat crisis een breder scala maatregelen moest krijgen dan enkel opname, kwamen er twee wetten. De Wvggz is voor psychiatrische patiënten en valt onder de verantwoordelijkheid van de ggz. De Wzd is voor mensen in de langdurige zorg (met een indicatie vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz)) en valt, formeel, onder de verantwoordelijkheid van de ouderenzorg dan wel de gehandicaptenzorg.

Formeel, omdat in de eerste maanden van deze nieuwe wetten, die in 2020 in werking traden, de ouderenzorg en de gehandicaptenzorg in heel het land moesten zoeken naar de invulling van hun nieuwe taak. De ouderenzorg en gehandicaptenzorg waren niet gewend om crisisbeoordelingen te doen en er waren ook geen tot weinig bedden waarop de patiënten in crisis veilig, gedwongen opgenomen konden worden.

Ouderenzorg

‘Inmiddels gaat het, tenminste in de regio Utrecht, heel goed met de ouderenzorg’, vertelt Prins. ‘Wanneer er een crisismaatregel nodig is voor een cliënt van het verpleeghuis, dan beoordelen de specialisten ouderengeneeskunde (SO’s) de patiënt. Buiten kantoortijden doen de psychiaters van de ggz-crisisdienst dit. Deze afspraak loopt sinds april 2021 en we hebben het aantal Wzd-beoordelingen die wij doen enorm zien teruglopen. In 2020 hebben we 60 Wzd-beoordelingen van ouderen gedaan, in 2021 waren dat er 15.’

‘Ook het vinden van een geschikt bed gaat goed’, vervolgt Prins. ‘Tijdens avond-, nacht- en weekenddiensten kunnen we de zorgbemiddelaars van het Zorg Coördinatie Centrum (ZCC) Midden Nederland bellen. Zij weten precies waar een crisisbed beschikbaar is. In de meeste gevallen zie je een crisis aankomen, en kunnen we dus tijdens kantoortijden samen met de verpleeghuizen al beginnen met zoeken naar een bed.’

Dapper

‘Ik vind het heel dapper van de specialisten ouderengeneeskunde dat ze de beoordelingen op zich nemen’, benadrukt Prins. ‘Als je op de crisisdienst van de ggz gaat werken, word je langzaam meegenomen in zulke beoordelingen. Nieuwe collega’s zijn omringd met ervaren collega’s aan wie ze vragen aan kunnen stellen. De SO’s hebben die rustige aanloop niet gehad en zijn per 1 april 2021 begonnen. Niet dat ze niet deskundig zijn, begrijp me niet verkeerd, maar ik snap wel dat het spannend is voor hen. Daarom vind ik ze dapper.’

Gat in wetgeving en financiering

Altrecht ondersteunt de SO’s met intervisiebijeenkomsten. Incidenteel bellen de SO’s met psychiaters van de crisisdienst om te overleggen wat wijsheid is. Heel anders is de samenwerking tussen de ggz en de gehandicaptenzorg in de regio. ‘We zijn al meer dan twee jaar met elkaar in overleg, maar vooralsnog hebben we nog geen manier gevonden waarop de gehandicaptenzorg de beoordelingen kan overnemen en bedden kan leveren’, zegt Prins. ‘Vooral de bedden zijn een probleem en al helemaal voor cliënten die nog geen Wlz-indicatie hebben. Daar is binnen de huidige wetgeving geen financiering voor. Daarom hebben we als ggz en gehandicaptenzorg samen een brief aan het ministerie van VWS geschreven.’

De consequentie van altijd een bed dag en nacht beschikbaar houden voor een crisis is dat een bed ook een week leeg kan staan. ‘Van de gehandicaptenzorg begrijp ik dat ze dat financieel niet rond krijgen’, zegt Prins.

In diepere crisis

Dit gat in de wetgeving en financiering levert schrijnende gevallen op, vertelt Prins. Zo zag hij een man die door een combinatie van problemen in zijn leven in een crisis terecht was gekomen. ‘Hij zag geen uitweg meer en wilde een einde aan zijn leven maken. Dat was voor ons de reden om hem op te nemen.’

Omdat de gehandicaptenzorg geen geschikte opnameplek voor deze man had, kwam hij bij de crisisdienst terecht. ‘De crisisdienst kan dan niet anders dan de man opnemen in de reguliere ggz, terwijl dit geen geschikt milieu is voor deze man. Het is hier onrustig, mensen zijn in de war, vertonen soms onvoorspelbaar gedrag en kunnen dreigend of agressief overkomen. Mensen met een verstandelijke beperking kunnen vaak minder prikkels verwerken en moeten we bovendien op een ander niveau aanspreken. Verblijf in de reguliere ggz is daarom minder passend en soms zelfs schadelijk.’

Zo kunnen mensen met een verstandelijke beperking door veel prikkels juist dieper in crisis komen. ‘Als hij opgenomen was in een setting die beter bij hem past, was hij minder lang opgenomen geweest en was de vervolgzorg makkelijker en dichterbij geweest’, schat Prins in.

Probleem is zichtbaarder

Volgens Prins legt de wrijving tussen de Wzd en de crisisdienst een probleem bloot dat al veel langer speelt. ‘Onder de Wet Bopz was deze man ook bij ons terechtgekomen en had hij hier ook niet de juiste zorg gekregen. Daar hebben we die twee wetten voor – om beter passende zorg te organiseren voor deze mensen. Maar de wetten hebben het beddenprobleem in de ouderenzorg en de gehandicaptenzorg niet opgelost. De enige verbetering is dat het beddenprobleem nu zichtbaarder wordt. Dat wordt nu zichtbaar bij de burgemeester, de officier van justitie, in sommige gevallen de inspectie. Mensen die altijd al ten onrechte bij ons verbleven maar wel dringend passende zorg nodig hebben, worden door de nieuwe wetten zichtbaar. Ik hoop dan ook dat dit aanleiding is voor politiek en bestuur om dit probleem daadwerkelijk op te lossen.’

Congres Dilemma’s in de Wet zorg en dwang En nu verder!
Op 17 mei organiseert Zorgvisie dit congres in Houten waar u de meest recente ontwikkelingen en de laatste jurisprudentie hoort en leert van organisaties die vooroplopen met het uitvoeren van de wet. Bekijk het programma en meld u aan >

Geef uw reactie

Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn. Heeft u nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.