Dat het mogelijk is om vooraf vast te stellen of ivf niet gaat aanslaan, werd twee jaar geleden eigenlijk bij toeval ontdekt door onderzoekers op de afdeling urologie van het Erasmus MC in Rotterdam. Arts-onderzoeker Rivka Koedooder: ‘Het team daar was bezig met onderzoek naar herhaalde urineweginfecties. Ze kwamen tot de bevinding dat urine niet steriel is, oftewel dat ondanks dat een kweek negatief is er altijd bacteriën aanwezig zijn. Ze zagen ook dat de samenstelling van die bacteriën enorm verandert als een meisje voor het eerst ongesteld wordt.’ De onderzoekers richtten zich daarna op vrouwen die een ivf-behandeling zouden ondergaan. Daarbij kwamen ze tot de conclusie dat ze aan de hand van het bacterieprofiel konden zien bij wie de ivf-behandeling niet zou aanslaan.

Ivf-test uitrollen
Om dit verder uit te zoeken, startte Koedooder een jaar geleden haar promotietraject op dit onderwerp. Ze voerde het afgelopen jaar in acht grote klinieken onder driehonderd vrouwen onderzoek uit, om de test verder te ontwikkelen. ‘De eerste test werkte op basis van onderzoek naar het bacterieprofiel in de urine van vrouwen. Een andere onderzoeksgroep van het VUmc verichtte soortgelijk onderzoek, maar dan met behulp van een vaginale swab. We hebben de krachten gebundeld in de nationale studie, waarbij we zowel naar urine als de vaginale swab hebben gekeken met twee verschillende technieken. Het microbioom, de samenstelling van bacteriën, uit de swabs lijkt meer informatie op te leveren, dus in de toekomst richten we ons misschien daarop.’

Invloed van ivf-test
Mede door dit onderzoek stelt Koedooder dat de test een betrouwbaarheid heeft van bijna 100 procent. Ze keek naar driehonderd vrouwen die nog met een ivf-behandeling moesten starten en kwam er achter dat 15 tot 20 procent een ongunstig bacterieprofiel had. ‘Bij vrouwen met een ongunstig bacterieprofiel zal ivf niet aanslaan. We gaan nu testen wat de uitslag van de test met een vrouw doet. Stel dat je weet dat ivf niet gaat aanslaan, kies je er dan toch voor om het zware traject te starten?’, vraagt de onderzoeker zich af. ‘Maar we kijken ook naar vrouwen met een gunstig profiel. Gemiddeld doorgaan vrouwen op dit moment 2,2 cycli van ivf, terwijl er drie worden vergoed. Als je weet dat je een positief profiel hebt, maar je bent de derde keer nog niet zwanger, ga je dan toch door? Ook al is het op eigen kosten?’

Leed besparen
Het Erasmus MC verkocht de licentie aan Artpred, dat de verdere ontwikkeling faciliteert en nu met zorgverzekeraars in gesprek is om de test op de markt te brengen. In Nederland worden per jaar rond de 14.000 ivf-cycli gedaan, wat in totaal 41 miljoen euro kost. De prijs van de test ligt rond de 400 of 500 euro. ‘Het is nog niet duidelijk op wat voor manier de zorgverzekeraar de test zal vergoeden. Het vervolgonderzoek zal zich eerst richten op de impact van de test op besluitvorming van de patiënt. Mijn doel is om onnodig  leed  te besparen bij patiënten’, zegt Koedooder. ‘Een ivf-behandeling brengt veel risico’s met zich mee. Als je van tevoren kunt zeggen dat het niet gaat werken, kan dat lichamelijk en emotioneel leed voorkomen. En natuurlijk hopen we in de toekomst ook een manier te vinden om het bacterieprofiel gunstig te maken, zodat alle vrouwen kans hebben om zwanger te worden door ivf.’

Dossier Innovatie in de zorg
Innovatie is nodig om kwaliteit en betaalbaarheid van zorg te garanderen. In dit dossier: nieuws, blogs en achtergronden over zorginnovatie.