Bij de opening van de jubileumdag in het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam zong Gerard Alderliefste het nummer Une Belle Histoire van Michel Fugain, met een eigen tekst over de psychiatrie als beroep en wetenschappelijke discipline. ‘Maar is het une belle histoire? Een mooi verhaal? Is het niet veeleer een aaneenschakeling van strijd en worsteling?’, vraagt de huidige voorzitter van de NVvP Elnathan Prinsen zich in zijn openingsspeech af. ‘Er bestaat een natuurlijke neiging om de geschiedenis te begrijpen als één lange, logische ontwikkeling die ervoor gezorgd heeft dat we zijn waar we nu zijn. Hiermee wordt de toevalligheid en grilligheid van geschiedenis geen recht gedaan.’

Geschiedenis

Prinsen is uiterst kritisch op de geschiedenis van de psychiatrie en de NVvP. ‘Er zijn veel praktijken te noemen waar wij ons rekenschap van moeten geven. En waar we met de ogen van nu met moeite op terugkijken’, start hij. ‘Denk aan de praktijk van de lobotomie, waarvoor iemand zelfs de Nobelprijs kreeg, over de omgang met ongehuwde moeders, het toeschrijven van problemen aan de opvoeding van ouders en het pathologiseren van gender- en seksuele diversiteit.’

Drie doelen

De voorzitter kijkt terug op de tijd waarin de vereniging is opgericht. Het doel was drieledig: de psychiatrie als wetenschap bevorderen, de belangen van de beoefenaars behartigen en het lot van de (toen nog) krankzinnigen verbeteren.

Het eerste doel is wat Prinsen betreft ‘zeker gelukt’. Het tweede doel, de belangenbehartiging, vraagt meer uitleg. Het valt Prinsen op dat parallellen tussen de problemen van psychiaters eind 18e eeuw en nu ‘bijna schokkend’ zijn. Ook in die tijd klaagden de psychiaters over schaarste, overvolle gestichten, een toename van de patiënten en het gebrek aan maatschappelijke tolerantie ten aanzien van de krankzinnigen.

Krankzinnigenwet en Wvggz

Een nieuwe wet, de tweede krankzinnigenwet, moest destijds de gedwongen plaatsingen verbeteren. Net als de recente Wet verplichte ggz. En net als nu makten psychiaters zich zorgen ‘dat het belang van de openbare orde en de vrees voor ongelukken steeds voorop stond, terwijl over het belang van de lijder om genezen te worden pas in tweede instantie wed gesproken’. Bovendien vroeg de wet erg veel bureaucratie en werden de psychiaters onderworpen aan veel controle. Zo schreven ze: ‘Hebben de artsen van onze Gestichten het verdiend, dat men zoo weinig vertrouwen stelt in hunne kunde en eerlijkheid dat zij het wakend oog behoeven van een leek?’

Invloed

Toch ziet Prinsen één groot verschil: de invloed van de NVvP op beleid is veel groter geworden. Met name de afgelopen 25 jaar, dankzij de professionalisering van de vereniging inclusief het bureau. ‘We zitten aan de tafels waar het beleid gemaakt wordt als volwaardige gesprekspartner en we hebben daar invloed, of het nu gaat over wetgeving of over bekostiging of over de organisatie van psychiatrische zorg. En natuurlijk zijn we lang niet altijd blij met het eindresultaat. Maar ik ben er van overtuigd dat meerdere dossiers nog veel slechter verlopen waren zonder onze inbreng.’

Interne strubbelingen

De geschiedenis van de NVvP kenmerkt zich ook door de interne strubbelingen tussen psychiaters, stelt Prinsen. Het vak is zeer heterogeen: van neurowetenschappers tot psychotherapeuten, artsen in dienst bij een instelling of zelfstandig gevestigd, van forensische psychiatrie, via ziekenhuis psychiatrie tot kinder- en jeugdpsychiatrie. Prinsen krijgt, als hoofd van deze diverse vereniging, klachten als de vereniging één van de stromingen aandacht geeft. Het leidde tot afsplitsingen en herenigingen.

Lijdende mens

‘Als ik onze geschiedenis lees, kan ik mij niet onttrekken aan het idee dat de lijdende mens regelmatig uit het oog verloren is’, zegt Prinsen tegen het einde van zijn speech. Daar zit wat hem betreft hetgeen dat de psychiaters verenigt. ‘Als psychiater moeten we bijdragen aan het herstel van de patiënt. Daarom hebben we een verantwoordelijkheid na te denken over hoe we het samen doen en hoe we ons psychiatrisch aanbod af stemmen op de vraag. Hoe we laten zien wat van ons verwacht kan worden en wat niet. Wat een mooie uitdagingen voor de nabije toekomst om dit samen op te pakken als sterke vereniging.’

 Applaus

De speech, hoe kritisch ook, kreeg een luid applaus. De rest van de dag volgden verschillende presentaties uit alle hoeken van de psychiatrie, over wetenschap, behandeling en terugblikken met de nog levende oud-voorzitters en kopstukken uit de NVvP.