Is technologie dé oplossing voor de almaar toenemende druk op de zorg? Je zou het bijna zeggen als je ziet welke baanbrekende medische technologie een bedrijf als Philips alleen al voor de behandeling van hart- en vaatziekten ontwikkelt. Maar technologie is uiteindelijk geen doel op zichzelf maar een middel, begon Eva Wisse de presentatie van nieuwe, minimaal-invasieve behandel- en operatiemethodes in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven. Wisse, directeur van het Hart- en Vaatcentrum, benadrukte dat technologische innovatie hand in hand gaat met innovatie in het zorgproces. Bovendien moet technologie altijd in dienst staan van het belangrijkste doel: de toegankelijkheid van zorg.

Complexiteit

Nu is algemeen bekend dat die toegankelijkheid niet meer helemaal vanzelf spreekt. Om het te beperken tot de hart- en vaatziekten: die nemen niet alleen in aantal maar ook in complexiteit toe, onder andere door vergrijzing en een verslechterende leefstijl. Voor het Catharina Ziekenhuis komt daar nog bij dat de regio Eindhoven booming is, vertelde Wisse. Het ziekenhuis zal, met andere woorden, simpelweg steeds meer patiënten moeten gaan bedienen de komende jaren.

Dat bracht Wisse meteen op het goede nieuws. Eindhoven en omgeving groeit namelijk niet voor niets zo hard. De regio is misschien wel de belangrijkste hotspot van technologische innovatie in Nederland, met o.a. de Technische Universiteit Eindhoven, talloze grote en kleine hightechbedrijven en niet te vergeten het grote Philips Innovation Center op de High Tech Campus in Eindhoven en de eigen Philips campus in Best. De nabijheid van zoveel technologische en industriële partners is natuurlijk een enorm voordeel voor het Catharina Ziekenhuis, aldus Wisse. De samenwerking met bijvoorbeeld Philips betekent onder andere dat veel van de nieuwste medisch technologische innovaties in het Catharina worden toegepast.

Klinische praktijk

Mark Stoffels, business leader Image Guided Therapy Systems van Philips, beaamde dat medische technologie pas meerwaarde heeft als het op een zinvolle manier kan worden ingezet. “Daarom nemen wij altijd de klinische praktijk als uitgangspunt,” zei hij. “Medische innovatie betekent niet per se nóg meer data, een nóg groter scherm of nóg meer beeldkwaliteit. Je moet vooral onderzoeken hoe medische procedures beter, slimmer en sneller kunnen met behulp van technologie.”

Het nu al knellende gebrek aan goed opgeleid zorgpersoneel, gekoppeld aan de toenemende vraag naar zorg, is bij die ontwikkeling een belangrijke driver, aldus Stoffels. Hij rekende voor dat het aantal hart- en vaatpatiënten in Nederland de komende jaren naar verwachting zal toenemen tot 2,6 miljoen (van 1,7 miljoen nu), waardoor de druk op gespecialiseerde professionals nog groter zal worden – als er niets verandert. “De inzet van technologie moet het mogelijk maken om meer medische procedures te doen met hetzelfde aantal mensen,” zei Stoffels. “Maar daarnaast moet het ook nieuwe procedures mogelijk maken waardoor de zorg efficiënter en effectiever wordt.”

Doorontwikkeld

Image Guided Therapy is daarbij één van de speerpunten van Philips. Deze technologie – in wezen gebaseerd op de klassieke ‘kijkoperatie’ – is door het bedrijf al zover doorontwikkeld dat er inmiddels ingrepen mee worden uitgevoerd die tot voor kort ondenkbaar waren. Bij Image Guided Therapy krijgt de patiënt via de lies of de oksel een katheter binnengebracht, voorzien van een piepklein device, zoals een grijpertje of een laserapparaatje, vertelde Stoffels. Vervolgens gebruikt de arts van dienst met behulp van beeldvormingstechnologie en navigatiesoftware de bloedbanen van het lichaam als een soort snelweg om bijvoorbeeld de hersenen of het hart te bereiken en eventueel lokaal een ingreep uit te voeren, tegenwoordig bij sommige procedures zelfs al geholpen door de beelden van een cameraatje op het uiteinde van de katheter. Van het verwijderen van een bloedprop in de hersenen tot dotteren en zelfs het vervangen of repareren van hartkleppen, het is allemaal mogelijk met deze door Philips ontwikkelde, beeldgeleide techniek. “Tot tien jaar geleden zou een patiënt een prop in de hersenen in veel gevallen niet overleven, of ernstig beperkt raken,” aldus Stoffels. “Met Image Guided Therapy is het als je op tijd bent goed te behandelen, via een minimaal-invasieve procedure. Dat is gewoon magic.”

Philips had wat betreft Image Guided Therapy ook nog een nieuwtje: de Europese introductie van een nieuw type katheter, dat op het uiteinde is voorzien van een piepklein ultrasound-apparaat (3 mm in doorsnee) en live beelden kan tonen van binnen in het hart. Met deze vernuftige technologie kan een arts zelfs de meest complexe operaties onder geleiding van röntgenbeelden uitvoeren.

Incisie tussen de ribben

Naast Image Guided Therapy presenteerde het Catharina Ziekenhuis ook een aantal andere minimaal-invasieve medische procedures. Zo liet cardiothoracaal chirurg Ferdi Akca zien hoe het Catharina als eerste ziekenhuis in Nederland bypassoperaties uitvoert via een kleine incisie tussen de ribben – en dus niet door het hele borstbeen open te zagen. Vervolgens vertelde cardioloog en hoogleraar aan de TU Eindhoven Lukas Dekker over de zogenaamde ablatie-behandeling, waarbij de arts via – opnieuw – een katheter in de lies door middel van elektrische pulsen bepaalde hartcellen die boezemfibrilleren veroorzaken kan uitschakelen. Het blijkt, aldus Dekker, dat een leefstijlverandering bij de patiënt van grote invloed is op het slagen van deze behandeling.

In aanvulling op het verhaal van Dekker kon Philips overigens nóg een nieuwtje brengen: de wereldwijde uitrol van een draagbare, AI-gedreven ePatch om boezemfibrilleren beter te kunnen opsporen. Een patiënt kan met deze op een pleister gebaseerde patch de dingen doen die iedereen doet – douchen, sporten, enzovoorts – terwijl AI in de achtergrond door de data gaat om afwijkingen op te sporen. De ePatch moet in de plaats komen van de traditionele, arbeidsintensievere en voor de patiënt oncomfortabele Holtermonitoren, die slechts een beperkte periode aan hartmonitoringsgegevens bieden. Bij het trainen van het AI-algoritme kon de ePatch subtiele signalen in het ECG detecteren die menselijke experts niet eens konden waarnemen. Daarnaast werkt Philips aan AI die kan voorspellen of een patiënt de komende twee weken last zal krijgen van boezemfibrilleren, maar die technologie zit nog in de onderzoeksfase.

Meedenken

Iets over de horizon kijkend zag Mark Stoffels een veelbelovende toekomst voor interventies ondersteund door een combinatie van AI en robotica. Ook zouden bijvoorbeeld Large Language Models (LLM’s) – die hier en daar al worden ingezet in de zorg voor bijvoorbeeld automatische verslaglegging, het genereren van patiëntinformatie en het samenvatten van dossiers – in de toekomst wellicht kunnen ‘meedenken’ tijdens medische procedures. Tegelijkertijd moeten we niet verwachten dat AI wel even ‘onze’ zorg gaat redden, waarschuwde Stoffels. De opschaling van veel AI-toepassingen zal nog jaren op zich laten wachten, al was het maar vanwege allerlei beperkende wet- en regelgeving.

Natuurlijk blijft het – als je het hebt over de ‘houdbaarheid’ van het zorgstelsel – altijd de vraag of de inzet van nieuwe medische technologie uiteindelijk niet meer kost dan het oplevert. Immers: personeel moet worden opgeleid, data moet worden verwerkt, systemen moeten worden onderhouden, enzovoorts. “Het blijft in het algemeen een uitdaging om gekwalificeerde mensen te vinden die met nieuwe medische technologie overweg kunnen,” zei Stoffels. “Maar de totale kosten van bijvoorbeeld een minimaal-invasieve hartoperatie met behulp van Image Guided Therapy zijn véél lager dan die van een klassieke openhartoperatie, dus dat is een vrij eenvoudige rekensom. Zeker als je meeneemt dat een patiënt na een openhartoperatie langer in het ziekenhuis verblijft, meer nazorg nodig heeft, meer kans maakt op complicaties, enzovoorts. Daarom willen wij Image Guided Therapy in de toekomst nóg makkelijker en breder toegankelijk maken voor ziekenhuizen.”