Soms was de film die je wilde net uitgeleend, of vergat je de film op tijd terug te brengen en kreeg je een boete. Mijn kinderen kunnen zich hier niets meer bij voorstellen. Netflix heeft een hele sector totaal veranderd. Fysieke videotheken zijn verleden tijd, digitale streamingsdiensten zijn nu de norm geworden. Dat is mogelijk geworden door moderne technieken, maar de transformatie van de sector gaat veel verder dan technologie alleen. Er is een sociale verandering gaande, zowel bij ons, het publiek, als bij de filmmakers en acteurs. Er is zelfs een nieuw werkwoord: ‘netflixen’! Naar analogie van Netflix wil ik hier een serie starten over innovaties die ons kunnen helpen een dergelijke omslag in de zorg te realiseren.

Digitale technologieën creëren nieuwe mogelijkheden, maar vooral: hoe gaan innovaties ons helpen om de transformatie van ziekte-reparatie naar behoud-van-gezondheid te maken? Hoe gaan we goede zorg behouden in tijden van arbeidsmarktkrapte en dalende budgetten? Hoe gaan we die omslag durven doen? Welkom bij Healthflix aflevering 1!

Betutteling

Iedereen weet dat je niet door rood mag fietsen. In Amsterdam wordt dit door de meeste fietsers als een lichte hint opgevat, in de rest van Nederland houden de fietsers zich in het algemeen wel aan de verkeersregels. Fietsen zonder licht komt dan weer wel in heel Nederland voor, terwijl dat toch levensgevaarlijk is. De politie kan je zelfs een boete geven voor rijden zonder licht. Vinden we dat betutteling? Of is het volstrekt logisch?

Ieder legaal huis in Nederland is aangesloten op de riolering en stromend water. Als je je vieze water gewoon maar in de gracht laat stromen, krijg je een boete. Logisch toch? Of betutteling?

Alcohol kopen onder de 18 jaar is verboden. Betutteling?
Cocaïne en heroïne kopen is voor iedereen verboden. Is dat logisch?
En als scholen ongezonde voeding en snacks verbieden in de kantine, is het dan betutteling? Of als frietkramen verboden worden op het ziekenhuis terrein? Of als het Rijk geen vergunningen meer zou uitgeven voor fast-food restaurants in de komende tien jaar, aangezien die in het afgelopen decennium met 50% zijn toegenomen? Is een suikertax invoeren of groente-en fruit btw vrij maken betutteling? Is dat logisch?

Het is mijn indruk dat we de minste moeite hebben met regels als het overtreden ervan anderen in gevaar kan brengen. Dan voelen de regels logisch aan. Maar het gebruik van harddrugs dan, brengen de gebruikers van illegale drugs anderen in gevaar? Of zijn de verboden vooral bedoeld om de potentiële gebruiker tegen zichzelf in bescherming te nemen? Ook dat vinden de meeste mensen logisch. Het voelt als schokkend om je voor te stellen dat harddrugs ineens gewoon zouden mogen.

Leefstijl

Hoe ligt dat eigenlijk binnen de gezondheidszorg? Neem bijvoorbeeld het onderwerp gezonde leefstijl: Het individu tegen zichzelf in bescherming nemen om een ongezonde leefstijl te voorkomen, vinden we wat alcohol en drugs betreft heel normaal. Waarom vinden we dat dan niet bij gezonde voeding en voldoende bewegen? Dan noemen we het ineens betutteling? Daar zijn wij als Nederlanders niet van, wordt dan gezegd. In dit land hebben we de gezondheidszorg ingericht volgens het solidariteitsprincipe. Dat betekent feitelijk dat de gezonden betalen voor de zieken. Het betekent ook dat alle legale Nederlanders goede zorg krijgen (al lopen de wachtlijsten op).

Kortom, zorgen dat je als individu gezond blijft, heeft een positief effect op ons allemaal!

Samenwerken

We weten dat meer dan de helft van de hart-en vaatziekten het gevolg zijn van een ongezonde leefstijl. We weten dat meer dan de helft van alle kankers het gevolg zijn van een ongezonde leefstijl. We weten inmiddels ook dat het in onze huidige maatschappij vrijwel onmogelijk is als individu altijd de gezonde keuzes te maken, zeker als de sociaal-economische omstandigheden zwaar zijn. Is het dan niet logisch dat de zorginstellingen in Nederland zich maximaal inzetten om deze doodsoorzaken nummer 1 en 2 te helpen voorkomen? Is het dan niet vanzelfsprekend dat zorginstellingen daarin samenwerken met andere instituten, zoals scholen en sportverenigingen, om maar enkele voorbeelden te noemen, omdat preventie alleen lukt als je het samen doet?

Ik hoop op een transformatie naar Healthflix: In die nieuwe situatie vinden we het logisch dat we de nu nog perverse (financiële) prikkels in het systeem aanpassen aan wat werkelijk nodig is, in plaats van het zorgsysteem aan te passen aan de huidige financiële prikkels.

Ik stel me voor dat we het binnenkort al onbegrijpelijk vinden dat we “vroeger” niet alles op alles zetten om een gezonde levensstijl voor iedereen te bevorderen.

Fenna Heyning is zelfstandig adviseur over zorgtransformatie, MD PhD, zorgdeskundige en storyteller. Voorheen was zij werkzaam als internist-hematoloog en bestuurder van de Samenwerkende Topklinische Ziekenhuizen (STZ). In 2022 publiceerde zij het boek Help, het ziekenhuis verdwijnt.