Het belang van preventie kan niet genoeg worden benadrukt. En sociaal werkers spelen daarin een cruciale rol. Als je mensen gezonder houdt en/of hen eerder en beter helpt, voorkom je duurdere zorg en verlicht je de druk op andere eerstelijnszorg, zoals huisartsen en basis-ggz, en uiteindelijk ook op de tweedelijnszorg, zoals ziekenhuiszorg en langdurige ggz.

Samenwerking zorg en sociaal domein

Voorkomen is beter dan genezen en door de beweging naar de voorkant zijn er naar verwachting per jaar 4.000 mensen minder zorgverleners nodig. Het AZWA moet zorgen voor erkenning en betere samenwerking tussen zorg en het sociaal domein, waarbinnen het sociaal werk valt. Simpelweg omdat de zorg mede overbelast is door vraag die bijvoorbeeld ontstaat doordat sociale problematiek, denk aan eenzaamheid en schulden, vaak tot een medische zorgvraag leidt. Tot nu toe is er in alle eerdere gesloten zorgovereenkomsten te weinig aandacht besteed aan de preventieve rol van sociaal werkers hierin, en daarmee aan het verminderen van de druk op de zorg. Maar we maken ons wel zorgen. Het klinkt allemaal toch iets te vrijblijvend.

Beleidsvrijheid gemeenten

Gemeenten kunnen namelijk zelf bepalen waar ze het extra geld aan gaat uitgeven. Er worden wel kaders meegegeven. Zo moet een deel van het geld besteed worden aan onder meer preventie en versterking van de sociale basis, zodat mensen elkaar helpen en meedoen aan de samenleving, maar niet alle AZWA-gelden zijn geoormerkt. Gemeenten hebben dus veel beleidsvrijheid en het is maar de vraag of zij meteen zullen inzetten op langdurige samenwerking in plaats van om de zoveel jaar aanbestedingen te organiseren die handen vol geld kosten. Bovendien veroorzaken ze veel onzekerheid bij zowel sociaal werkers als cliënten. Zo weten sociaal werkers niet of ze hun baan behouden en cliënten lopen grote kans dat ze de zoveelste hulpverlener toegewezen krijgen. Wat funest is voor de continuïteit van de zorg en het opgebouwde vertrouwen.

Besteding AZWA-geld

Die vrijblijvendheid kan flinke roet in het eten gooien. Het hele idee staat en valt met hoe en waaraan het geld besteed wordt. Want de nieuwe taken voor sociaal werkers kunnen alleen worden uitgevoerd als er structureel meer geïnvesteerd wordt en dat geld daadwerkelijk besteed wordt aan het aantrekken van extra mensen, hogere lonen en (bij)scholing.
Je zou verwachten dat werkgevers zich daar ook hard voor maken. Misschien roepen ze dat ook wel, maar we zien nog weinig concreets. Ze verschuilen zich graag achter de gemeenten, die zouden volgens de werkgevers de indexatie van het cao-loon niet meenemen bij het afsluiten van langdurige contracten. Zo liggen de cao-onderhandelingen al weken stil en hanteren de werkgevers een vertragingstactiek waar menig voetbalteam die op winst staat in de slotfase van een wedstrijd jaloers op kan zijn. Als daar geen verandering in komt en het niet aantrekkelijker wordt om in de branche te blijven óf te gaan werken, dan stelt dit akkoord weinig voor.

Door: Jantien Oving, bestuurder FNV Zorg & Welzijn, en Kitty Poppelaars, beleidsadviseur FNV Zorg & Welzijn