De digitale transformatie bij zorgorganisaties ontwikkelt zich rap en dat is ook zichtbaar in het bestedingspatroon. Dit jaar bedroegen de ict-kosten 4,2 procent van de totale kosten, een kleine stijging ten opzichte van 2019. Dat is een van de belangrijkste uitkomsten van de ICT Benchmark Care van Berenschot, die zich richt op de automatisering en informatisering van zorgorganisaties (vvt, ghz en ggz).

Informatisering

Waar in het verleden de nadruk vooral lag op automatisering, wint informatisering nu sterk aan terrein. Zo investeren zorgorganisaties bijvoorbeeld in datagedreven sturing. Concrete voorbeelden zijn data-toepassingen om wachttijden te verkorten, beddencapaciteit te optimaliseren, de effectiviteit van behandelingen te vergroten en de zorgvraag beter af te stemmen op de plekken en tijdstippen dat het nodig is.

IT-veiligheid hoog op de agenda

Informatieveiligheid en cybersecurity staan prominent op de agenda. Veilige en beschikbare ict-voorzieningen zijn noodzakelijk voor het functioneren van de organisatie, ook omdat de afhankelijkheid van ict steeds groter wordt. Dat vereist meer dan ooit goed continuïteitsbeheer. Storingen, ict-veiligheidsproblemen en datalekken kunnen namelijk vervelende gevolgen hebben.

Eerder meldde de Autoriteit Persoonsgegevens dat 28 procent van alle datalekken uit de zorgsector afkomstig is, waarmee de zorgsector in de top 3 van sectoren met de meeste datalekken staat.

Groei van cloud services

Verder komt uit de ICT Benchmark Care naar voren dat zorgorganisaties steeds meer gebruik maken van flexibele constructies. De traditionele Microsoft-infrastructuur wordt langzamerhand op meer en meer plekken vervangen door cloudoplossingen. Ook leveranciers van applicaties bieden steeds vaker hun software aan als een dienst (software as a service, SaaS) die vanuit de cloud wordt ontsloten. Die flexibele constructies bieden bovenal professionaliteit en wendbaarheid om op te schalen of af te schalen, iets waar binnen de zorg veel behoefte aan is.

Nieuwe sturingsvarianten

Met de toename van cloudoplossingen verschuiven de klassieke ict-beheertaken naar de leveranciers. De rol van de eigen ict-organisatie bestaat meer uit het bieden van functionele support en regievoering en integratie van diensten die uit de cloud worden afgenomen. De uitdaging die zorgorganisaties voor zichzelf zien, is om hier goed op te sturen en regie op te voeren.

Van Capex naar Opex

De opmars van flexibele constructies betekent dat zorgorganisaties overstappen van een model dat is gebaseerd op zelf investeren met kapitaaluitgaven (capital expenses oftewel Capex) naar een model op basis van operationele kosten (operational expenses oftewel Opex). Dat is vanuit financieel oogpunt niet minder dan een revolutie, die de kostenbeheersing in beginsel ten goede komt. Ander voordeel is dat IT-projecten sneller kunnen starten of eindigen, omdat vooraf geen eigen investeringen meer nodig zijn.

Dubbele kosten

Vooraf verwachtte ik dat zorgorganisaties met een hoger SaaS-aandeel lagere beheerskosten zouden hebben. Online software betekent immers dat kosten voor onderhoud in het contract zijn inbegrepen. Minder applicaties binnen de eigen werkomgeving betekent derhalve minder werkzaamheden voor het interne beheer. Dat die correlatie lager is dan verwacht, kan er op duiden dat dergelijke organisaties er (nog) niet in slagen het interne beheer af te bouwen en dus dubbele kosten maken.

Minder kostentransparantie

De toenemende vraag naar flexibele contractvormen brengt ook andere financieringsconstructies met zich mee, veelal gebaseerd op gebruik (pay as you go). Hoewel dat de kostenvoorspelbaarheid vergroot, is de kostenopbouw minder transparant. Zo zijn het beheer van werkplekken, de hosting van applicaties en bedrijfsdata vaak onderdeel van één overkoepelend contract. De prijs laat zich dan lastig vergelijken met een traditionele financieringsconstructie waarbij je meer zicht hebt op de afzonderlijke kostencomponenten. Dat maakt het moeilijker om de marktconformiteit van de ict-kosten te beoordelen en om het bestedingsniveau te vergelijken met zorgorganisaties die werken met een andere mix aan financieringsconstructies.

Uitgelezen kans

De coronacrisis maakt het belang van goede ict haarfijn duidelijk. Bijvoorbeeld als het gaat om het faciliteren van thuiswerken en digitaal overleg. Dat leidt tot een hernieuwde waardering voor de ict. Waar deze voorheen vooral als kostenpost werd gezien, wordt nu de toegevoegde waarde prominenter zichtbaar. Dat biedt momentum. Vooral voor organisaties die een inhaalslag hebben te maken, is dit een uitgelezen kans om de digitale transformatie te versnellen.

Dirk-Jan Schoneveld, managing consultant bij Berenschot en als onderzoeker betrokken bij de ICT Benchmark Care van Berenschot.