‘De seinen staan op rood in ggz’

Verwarde mensen hebben snel hulp nodig. Ggz-professionals zouden direct, zonder belemmeringen, hun werk moeten kunnen doen. Maar de praktijk is anders. Er is onvoldoende capaciteit bij zorginstellingen, omdat die bedden afbouwen. Zorginstellingen zijn ook huiverig om patiënten in behandeling te nemen, omdat ze een deel van de kosten niet vergoed krijgen. Gemeenten komen niet over de brug als het gaat om de toeleiding tot zorg. Volgens Sjef Czyzewski, voorzitter raad van bestuur Antes in Rotterdam, kan dat per patiënt om tienduizenden euro’s gaan. Het onderscheid tussen toeleiding tot zorg, waar gemeenten verantwoordelijk voor zijn, en de daadwerkelijke zorg is niet zwart-wit. ‘Je wilt niet weten wat voor vermoeiende discussies ik heb met gemeenten en zorgverzekeraars over de betekenis van toeleiding.’

Administratieve obstakels in ggz

Daarnaast belemmeren administratieve obstakels snelle zorgverlening. Zorgverzekeraars eisen dat een patiënt een verwijzing van de huisarts heeft. Pas dan mag de zorg worden verleend en kunnen ggz-aanbieders de zorg declareren. Maar een groot aantal van de verwarde mensen heeft geen huisarts. En dat is niet snel geregeld. Daarnaast hebben verwarde mensen vaak ook geen eigen woning of zorgverzekering. Zonder postadres is het leven erg lastig in Nederland. Geen postadres betekent geen identiteitsbewijs, en dus ook geen uitkering en geen zorgverzekering. Vroeger was het mogelijk het postadres van een ggz-aanbieder op te geven, maar dat kan niet meer. Alle partijen in de zorg zijn steeds strenger bij de controle van voorwaarden om hun eigen financiële belangen te beschermen. Ook het afsluiten van een zorgverzekering gaat moeizaam, omdat patiënten vaak een schuldenproblematiek hebben. Ze vallen niet automatisch onder de wanbetalersregeling.

Overlast neemt toe

De verwarde mensen zijn de dupe. Ze hebben behoefte aan stabiliteit en rust. Een dak boven het hoofd, een dagbesteding en een behandeling. Maar in veel gevallen krijgen ze dat niet. Ze worden ‘rondgepompt’ in het systeem, van het kastje naar de muur gestuurd. Het gevolg is toenemende overlast in wijken. Mensen die schreeuwend over straat gaan, andere mensen lastig vallen, vernielingen aanrichten of overgaan tot agressie, vertelt Tjeerd van der Zwan, burgemeester van Heerenveen. Daarmee verdwijnt het draagvlak om ggz-patiënten zo normaal mogelijk in de samenleving te laten leven.

Meer en zwaardere incidenten

Volgens CDA-Tweede-Kamerlid Hanke Bruins Slot, die samen met de SP en de PvdA de hoorzitting organiseerde, is het helder. ‘De seinen staan op rood in de ggz. We hebben twintig professionals in de zorg gehoord die dagelijks met deze problemen hebben te maken. De politie, Antes, organisaties voor nachtopvang en de NS, ze geven allemaal het signaal af dat het aantal incidenten met verwarde mensen toeneemt en dat ze ook steeds zwaarder worden. De minister kan niet langer de kop in het zand steken door te stellen dat er geen oorzakelijk verband is met de snelle beddenafbouw. Als mensen niet de zorg krijgen die ze nodig hebben, dan moet je pas op de plaats maken.’

De Tweede Kamer heeft op 21 mei een algemeen overleg met minister Schippers over knelpunten in de ggz.