Normaliter vinkt de huisarts aan in welke zorglijn een patiënt thuishoort. “Dat is soms een gok, of er wordt pragmatisch gekeken naar de kortste wachttijd”, vertelt De Ridder. Door die werkwijze moesten hulpzoekenden gemiddeld zo’n drie maanden tot driekwart jaar wachten. Twee jaar geleden stapte GGz Breburg geleidelijk aan af van de directe verwijzingen naar zorglijnen in de specialistische ggz. De verkennende gesprekken, gevoerd door een ggz-professional, kwamen daarvoor in de plaats. Hierin wordt samen met de burger en het netwerk ingezoomd op de hulpvraag, niet op de klachten. “We kijken vanuit een brede blik of mensen gebaat zijn bij behandeling in de ggz of bij ondersteuning op andere terreinen, zoals financiën of huisvesting. Daarmee vormen de centra een filter en brug tussen het sociaal domein, de huisartsenzorg en de basis- en specialistische ggz.”

Resultaten

Volgens CZ zijn de mentale gezondheidscentra het schoolvoorbeeld van passende zorg. Daarom besloot de zorgverzekeraar de werkwijze tijdelijk te bekostigen. Ook andere verzekeraars betaalden een deel. Inmiddels telt Brabant zes mentale gezondheidscentra waar ruim vierduizend verkennende gesprekken zijn gevoerd. Een digitaal centrum is onderweg. Om de ervaringen en doorstroom te monitoren, is er onderzoek en monitoring aan de centra gekoppeld. Daaruit blijkt dat de wachttijd voor een eerste gesprek drastisch is verkort. De meeste gesprekken vinden binnen een aantal weken plaats. Maar liefst 25 procent van de mensen was na een verkennend gesprek beter geholpen buiten de ggz. Meer dan de helft kon geholpen worden binnen het kortdurende aanbod van het MG. “Slechts 12 procent ging voor behandeling door naar een expertisecentrum.” De groep burgers die na een verkennend gesprek ggz hulp nodig had, ontving sneller de benodigde ggz hulp.

Hulpzoekenden zijn tevreden over de aanpak. Zij beoordelen de werkwijze en de behandeling in het mentaal gezondheidscentrum met een 8,1. “Normaliter komen we niet boven een 7.5”, aldus De Ridder. Daarom wil GGz Breburg tempo maken. Sinds december werkt de organisatie met één centraal aanmeldpunt voor huisartsen. Daardoor starten alle behandelaren voortaan met een verkennend gesprek.

Systeem stokt

GGz Breburg is een van de voorlopers van het verkennende gesprek. In het Integraal Zorgakkoord (IZA) is afgesproken dat de gespreken binnen een paar jaar in elke regio gevoerd worden. Ondanks de veelbelovende resultaten, ontbreekt een betaaltitel. “Als deze er niet snel komt, zijn wij genoodzaakt om onze werkwijze weer terug te draaien. Wij kunnen geen verkennende gesprekken voeren zonder daarvoor betaald te worden”, zegt De Ridder. De financiering van CZ liep per 2023 af. “De verwachting was dat de gesprekken vanaf 2023 uit de IZA-middelen vergoed konden worden. Dat blijkt niet mogelijk.”

Daarom kijken de verzekeraars met de ggz-aanbieder of de werkwijze voor 2023 als overige prestatie gefinancierd kan worden. “Daar lijken we nu uit te zijn. Voor 2024 is er nog geen oplossing. Dat zou structureel met een betaaltitel geregeld moeten worden, niet met tijdelijke gelden.” Toch gloort er licht aan het einde van de tunnel. “Vanaf 2025 komt er waarschijnlijk een aparte betaaltitel waardoor de directe en indirecte tijd voor verkennende gesprekken wordt bekostigd. Daarvoor is het ministerie van VWS als systeemverantwoordelijke aan zet.” De Nederlandse ggz vindt dat er onmiddellijk afspraken gemaakt moeten worden voor een tijdelijke en structurele betaaltitel. “Het kan niet zo zijn dat een beweging, die we met zijn allen willen, door het systeem stokt”, aldus voorzitter Ruth Peetoom. “De minister zal de regels moeten gaan ‘stretchen’, zoals we bij het afsluiten van het Integraal Zorgakkoord ook hebben afgesproken.”

Experimenteerruimte

De Ridder ziet dat de transformatieplannen haperen door onduidelijkheid over financiering en trage toekenning. “Dat haalt de energie eruit. In 2023 zijn er veel IZA-gelden onbenut. Als dat ook in 2024 gebeurt, missen we het momentum. VWS moet laten zien dat ze het IZA serieus neemt door met middelen over de brug te komen.” Daarnaast roept hij op om geen bureaucratisch gedrocht van de IZA-systematiek te maken. “Accepteer dat niet alles tot achter de komma te becijferen is. Geef regio’s na een kritische toetsing twee jaar experimenteerruimte en toets ook op procesparameters.”

Aan stoppen wil De Ridder in ieder geval niet denken. “Dan is het dood in de pot en verwacht ik binnen no time een toegenomen wachtlijst. Er is een beweging ingezet waarbij professionals niet meer vanuit een smal specialistisch domein werken, maar breed kijken, wat leidt tot tevreden patiënten en huisartsen. Dat moeten we niet willen weggooien.” De werkwijze is wat De Ridder betreft onomkeerbaar, tenzij financiering uitblijft. “Het is jammer dat het IZA tot nu toe niet als vliegwiel heeft gewerkt en het qua financiering vijf voor twaalf is.” Tegelijkertijd is hij verheugd over de ingezette landelijke beweging van mentale gezondheidsnetwerken. “Deze beweging heeft de Nederlandse ggz nodig en is niet meer weg te denken.”