Bezuinigingen op de culturele sector zijn schadelijk voor de volksgezondheid. Over die stelling schreef neuroloog Bas Bloem een essay voor het Kerstnummer van de British Medical Journal. Hij deed dat samen met schrijver/dichter Ilja Pfeijffer en neuroloog Paul Krack. Ze pleiten voor een grotere rol voor kunstenaars bij de opleiding van medisch specialisten.

Kunst en geneeskunde

Op het eerste gezicht verschillen de wereld van de kunst en geneeskunde enorm van elkaar. De wereld van de geneeskunde is conservatief, het beroep wordt bepaald door richtlijnen en protocollen. De wereld van de kunst wordt gekarakteriseerd door creativiteit, fantasie en vrij denken. Maar volgens de auteurs zijn kunst en geneeskunde nauw verbonden met elkaar. Nauwere samenwerking tussen artsen en kunstenaars zou zelfs goed zijn voor patiënten.

Bas Bloem: dopamine en creativiteit

Bas Bloem ziet bij patiënten met Parkinson die een tekort aan dopamine hebben, dat ze apathisch en depressief worden. Als ze meer dopamine krijgen stimuleert dat hun creativiteit. Sommige Parkinson-patiënten gaan zelfs voor het eerst in hun leven schilderen als ze dopamine krijgen toegediend. Bloem maakte een bijzondere ervaring mee met Julian Herman, de voormalig tweede concertmeester van het Nederlands Philharmonisch Orkest. Herman verloor het vermogen viool te spelen door Parkinson. Toen hij bij Bloem kwam, vroeg deze hem zijn viool mee te nemen naar het spreekuur. ‘We hebben besloten zijn medicatie dopamine zodanig te verhogen dat hij weer viool kon spelen. Daar was ruimte voor, zonder bijwerkingen. Herman had al twee artsen gezien, maar die hadden alleen maar gekeken naar beperking van het trillen van zijn handen. Ik was de eerste dokter die inging op wat voor hem belangrijk was’, vertelt Bloem in interview op de radio over de BMJ-publicatie.

Observeren

De geneeskunde is te veel gericht op repareren wat stuk is, vindt Bloem. ‘Artsen kijken naar een mens zoals een loodgieter kijkt naar een kapot toilet. Welk orgaan hapert en hoe fiksen we dat? Ze hebben niet voldoende oog voor de noden van de individuele mensen en hun sociale context.’ En kunstenaars en kunst kunnen daarbij helpen. Kunstenaars leren artsen om beter te observeren. ‘Dokters moeten leren om onbevangen te kijken. Ze moeten leren te zien wat er echt is en niet wat ze denken te zien. Het kan heel leerzaam zijn om samen met een kunstenaar naar een schilderij te kijken. In het Radboudumc lieten we studenten beschrijven wat ze zagen als ze naar de Aardappeleters van Vincent van Gogh keken. Ze noemden allemaal details. Dat is typisch voor artsen: inzoomen op details. Niemand deed een stap terug en zag de grote lijn: een gezin dat aardappels eet.’

Lezen en empathie

Artsen moeten elke maand een roman lezen om hun horizon te verbreden en hun empathisch vermogen te ontwikkelen, volgens Andrew Lees, de leermeester van Bloem. ‘Als ze lezen, verdiepen ze zich in menselijke drijfveren en leren ze zich te verplaatsen in andere mensen. Kunst en geneeskunde zijn te veel uit elkaar gedreven. Juist in een tijd dat kunstmatige intelligentie veel van het werk van artsen dreigt over te nemen, wordt empathie steeds belangrijker.’ En schrijvers kunnen artsen helpen om in begrijpelijke taal te spreken en te schrijven.