Dat roken tijdens de zwangerschap schadelijk is voor de zwangerschap en het (ongeboren) kind, is herhaaldelijk uit onderzoek gebleken. Roken verhoogt onder meer het risico op een miskraam en een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Kinderen van vrouwen die tijdens de zwangerschap roken, hebben meer risico op aangeboren afwijkingen. Het terugdringen van roken tijdens de zwangerschap is daarom een van de doelen van het Nationaal Preventieakkoord uit 2018.

Doelstelling niet gehaald

In 2021 heeft 7,7 procent van de vrouwen op enig moment tijdens de zwangerschap gerookt, zo blijkt uit de Monitor Middelengebruik en Zwangerschap. In 2018 was dit 7,4 procent. 4,8 procent rookte gedurende de hele zwangerschap. Zo’n 85 procent van deze vrouwen rookte elke dag. ‘Roken tijdens de (hele) zwangerschap daalde licht tussen 2016 en 2018 en lijkt in 2021 stabiel te zijn of zelfs iets toegenomen. Deze veranderingen zijn echter klein en niet significant’, tekenen de onderzoekers hierbij aan.

Omdat in 2021 bijna 8 procent van de vrouwen op enig moment tijdens de zwangerschap rookte, is de doelstelling van het Nationaal Preventieakkoord – namelijk dat in 2020 minder dan 5 procent van de vrouwen tijdens de zwangerschap rookt – niet gehaald. ‘Mogelijk is het voor vrouwen moeilijker geworden om tijdens de zwangerschap te stoppen met roken’, zo is te lezen in de rapportage van Trimbos. ‘Dit blijkt ook uit het feit dat er in 2021 vaker tijdens het tweede en derde trimester gerookt wordt en dat meer vrouwen gedurende de hele zwangerschap roken, vergeleken met voorgaande metingen.’

Coronapandemie

Het Trimbos-instituut onderzoekt iedere twee jaar het middelengebruik tijdens de zwangerschap. De meest recente monitor liep door de coronapandemie vertraging op. De pandemie speelt volgens de onderzoekers mogelijk een rol bij het gelijk blijven van het roken tijdens de zwangerschap in de afgelopen jaren. ‘Zo weten we dat een deel van de rokers tijdens de coronapandemie meer is gaan roken en kunnen zorgverleners minder contactmomenten met vrouwen hebben gehad of minder aandacht hebben gehad voor het bespreken van stoppen met roken door de drukte omtrent COVID-19. (..) Ondanks de mogelijke invloed van de coronapandemie, pleiten deze cijfers voor het belang om de komende jaren sterk in te blijven zetten op de preventie van roken vóór, tijdens en na de zwangerschap.’

Maatregelen tegen roken

In zijn begeleidend schrijven laat staatssecretaris Van Ooijen weten dat hij werkt aan nieuwe maatregelen tegen roken tijdens de zwangerschap. In 2016 is de Taskforce Rookvrije Start opgericht waarin verschillende zorgverleners met elkaar samenwerken om ervoor te zorgen dat kinderen een rookvrije start kunnen maken. ‘Ik ga in gesprek met de Taskforce om te kijken hoe we zorgverleners kunnen stimuleren om vaker en effectiever een stopadvies te geven aan zwangeren. (..) Op dit moment ben ik bezig met het uitwerken van de (aanvullende) maatregelen op het gebied van alcohol- en tabaksontmoediging om de doelstellingen uit het Nationaal Preventieakkoord voort te zetten en de gezonde generatie te bereiken. De uitkomsten van deze monitor onder zwangeren zal ik hierin meenemen.’

Accijnsverhoging continueren

Als het gaat over roken in het algemeen lijkt het Preventieakkoord overigens wel bij te dragen aan een vermindering. Dat blijkt ook uit een studie van het Trimbos-instituut. Dit gebeurt onder andere door het aantal stoppogingen te verhogen, de stopmotivatie te verhogen, de manier waarop stoppen-met-rokenzorg gegeven wordt te versterken, de blootstelling aan tweedehandsrook te verminderen of door het bewustzijn van de schadelijkheid van roken te vergroten. ‘Helaas is in 2021 de daling onder het aantal rokers gestagneerd,’ schrijft Van Ooijen hierbij. ‘Om de doelstellingen uit het Nationaal Preventieakkoord te behalen, adviseert het Trimbos-instituut nieuwe stappen te zetten en effectieve huidige maatregelen zoals accijnsverhogingen te continueren of te intensiveren.’