De podcast, die in samenwerking met kennisinstituut voor de langdurige zorg Vilans is gemaakt, laat zien hoe de langdurige zorg in verschillende West-Europese landen op de coronacrisis heeft gereageerd.

Volgens epidemioloog en geriater Westendorp, die al jaren in Denemarken woont en werkt, is de Nederlandse aanpak in de langdurige zorg te centralistisch, directief en institutioneel geweest. Om zijn gelijk te staven wijst Westendorp op de algehele lockdown van de intramurale zorg tijdens de eerste coronagolf. Hoewel overal de deur op slot ging, kreeg de intramurale zorg toch te maken met een grote golf besmettingen.

Institutionele zorg

‘Institutionele zorg, waar Nederland nog op drijft, werkt niet’, aldus Westendorp. Daarmee biedt de coronacrisis volgens hem ook een kans om definitief afscheid te nemen van het institutionele model. ‘Die verandering zal van de oude mens zelf en zijn omgeving moeten komen, want aanbieders zitten niet te wachten op verandering.’
Henk Nies, die als directeur strategie en ontwikkeling in Voorzorg op Westendorps woorden reflecteert, kan zich in grote lijnen in het commentaar vinden. Wel acht hij een nuancering op zijn plaats. ‘We hebben de afgelopen decennia al veel institutionele zorg opgeruimd’, stelt Nies. ‘We komen uit een situatie waarin 11 à 12 procent van de 65-plussers in een intramurale setting zat. Daar is nog maar een paar procent van over.’

Verontrustend

‘Wat me wel opvalt is dat de discussie rond corona bijna alleen maar over institutionele zorg gaat’, constateert Nies. ‘Het gaat over ziekenhuizen en – met afstand – over verpleeghuizen. Wat er achter de voordeur bij mensen thuis gebeurt, daar hoor je niks over. Dat vind ik verontrustend, omdat de meeste mensen met langdurige zorgvraag thuis wonen .’
‘Als deze crisis ertoe bijdraagt dat we daar meer aandacht aan besteden, zou dat heel welkom zijn’, zegt Nies. ‘Maar ik ben eerder bang voor het omgekeerde, namelijk dat we terugvallen in de aandacht voor het institutionele en dat we de discussie die we vóór corona voerden over hoe we zorg veel meer in de samenleving kunnen inbedden kwijtraken.’

Collectieve verantwoordelijkheid

Als het op de aanpak van corona aankomt, wordt Westendorps tijdelijke thuisland vaak als lichtend voorbeeld opgevoerd. ‘In Denemarken begint het bij het we’ legt Westendorp uit. ‘Wij zijn een groep mensen met een collectieve verantwoordelijkheid.  Daarin heeft ieder een eigen identiteit. In Nederland zijn we allemaal individuen, die samen een we maken. Het collectieve is secundair. Dat is het grote verschil. Het is hier een gotspe als je zegt dat de regels alleen voor anderen gelden en er de hand mee licht.’
‘De coronacrisis maakt duidelijk dat de aard en cultuur erg bepalend zijn voor hoe het in een land gaat’, erkent Nies. ‘Hoewel veel mensen zich in Nederland aan de regels houden, horen we ook geregeld dat werknemers in de zorg zich storen aan familie die vader of moeder uitgebreid gaat knuffelen of weigert een mondkapje te dragen. We zijn er het land niet naar om dan bestraffend te zijn.’
‘We hebben in de zorg ook een cultuur van: je moet niet teveel voorraad hebben, want dat kost geld. Die zuinigheid heeft in dit geval tegen ons gewerkt. Daardoor kwamen we laat op gang met testmaterialen en beschermingsmiddelen.’