De besmettingscijfers van het RIVM zijn gunstig: voor het eerst weer onder de 3000 per dag en de aantallen dalen nog steeds. Het aantal ziekenhuisopnames is op 5 juni gedaald tot onder de tachtig per dag en op de IC minder dan tien per dag. In heel de maatschappij is de opluchting voelbaar. De door het RIVM gemodelleerde daling vanaf half mei heeft daadwerkelijk doorgezet. Bediscussieerd wordt of dit nu komt door het seizoen, andere oorzaken of door de vaccinaties: ten minste 50 procent van de bevolking boven de 18 jaar heeft nu één prik gehad en 25 procent twee prikken. De daling is spectaculair vergeleken met de uiterste kritische situatie van begin mei, toen ‘Code zwart’ op de IC’s dreigde.
Koude kermis in 2020
De situatie thans is vergelijkbaar met juli 2020 toen het aantal besmettingen in Nederland onder de 200 per dag lag. De coronacrisis leek toen overwonnen. Nederlanders konden weer op vakantie. Het kabinet gaf geen persconferenties meer. Na de vakantie startten scholen, sport, studentenleven, werk, vrije tijd weer op: alsof er niets aan de hand was. De Nederlandse bevolking is toen van een koude kermis thuisgekomen. In de maand september 2020 liepen de besmettingscijfers snel op; daarvoor was al in juli gewaarschuwd. Toenemend beperkende maatregelen van het kabinet gingen pas van eind oktober tot medio december in, terwijl de besmettingen opliepen tot 10.000 per dag en de ziekenhuiszorg ernstig onder druk kwam te staan. De lockdown die volgde, heeft lang geduurd: met steeds minder perspectief en minder effect want de cijfers wilden maar niet dalen.
Nederland staat nu weer op een kruispunt
Anno 2021 voelt de samenleving weer die opluchting. Maar zij heeft geleerd voorzichtig te zijn: de herinneringen aan herfst 2020 zijn nog vers. Bovendien, er zijn nog steeds besmettingen, het virus is niet weg. Het is soms door een nieuwe variant zelfs besmettelijker; dagelijks komen er vliegtuigladingen mensen uit landen waar de gevaarlijke varianten veel voorkomen. Ongehinderd kan het virus weer exponentieel groeien, natuurlijk in een trager tempo in verband met de vaccinatiegraad. Zonder ingrijpen is de kans groot dat het in oktober weer uit de hand loopt, met name in die wijken waar veel niet-gevaccineerden bij elkaar wonen (laag-sociale milieus, veel migranten, concentraties jongeren). Vanwege dit risico moeten beleidsgremia zoals kabinet, Tweede Kamer, VWS, RIVM en veiligheidsregio’s, maar ook private partijen en individuele burgers actie ondernemen om in het najaar een nieuwe coronagolf te voorkomen.
Grote uitdaging: Vaccineren en voortaan indammen virus
De besmettingen zijn nu laag. Hoe houden we ze laag? Het antwoord is vaccineren en indammen. Natuurlijk blijven de genoemde gremia alles inzetten om iedereen die dat wil zo snel mogelijk te vaccineren. Toch biedt vaccinatie geen volledige bescherming tegen besmetting, want:
- De vaccinatiebereidheid tussen 18 en 65 jaar is nog onzeker en mogelijk zelfs zorgelijk bij bepaalde groepen in de bevolking.
- Onder de 18 jaar wordt er nog niet gevaccineerd (met uitzondering van medisch hoog-risicogroep 12-17 jarigen, red.).
- Duur van de bescherming is nog niet zeker.
- Vaccinatie beschermt effectief tegen (ernstig) ziek worden, maar het is onzeker of gevaccineerden toch niet besmet kunnen worden en/of besmettelijk zijn voor anderen.
- Ook is nog onzeker of de huidige vaccins (voldoende) beschermen tegen (toekomstige) nieuwe virusvarianten.
Kortom: vaccineren blijft het belangrijkste wapen om dit virus onder de duim te houden, maar vanwege deze vijf overwegingen is dit niet voldoende. Bovengenoemde beleidsgremia zullen naast massaal vaccineren moeten inzetten op beleid om het virus overal waar het de kop opsteekt direct de kop in te drukken: dat heet intensief indambeleid. Immers: elke besmetting is een signaal dat het virus zich onder de oppervlakte verspreidt.
Indammen ja, mitigeren nee
Naast het intensief blijven vaccineren staat het kabinet voor een andere belangrijke keuze. Zet het kabinet naast vaccineren in op intensief indammen of blijft het doorgaan met mitigeren? Dat is het virus laten ‘razen op geleide van de ziekenhuiscapaciteit’. Mitigeren behoeft geen toelichting. Alle lezers van dit stuk hebben het mitigeren aan den lijve ervaren met al die zieken en overledenen, de enorme aantallen long-covid-patiënten, de oververmoeide verpleegkundigen, de kritische situatie op de IC’s, de verdrongen reguliere zorg, de onderwijsachterstanden, en dan de grote emotionele, sociale en economische gevolgen voor de maatschappij. Dat wil niemand terug. Daarom kiezen wij voor maximale indamming als nationaal beleid: maximaal sturen op zo weinig mogelijk besmettingen.
In een tweede en laatste artikel werken wij dit beleid uit.
Door: Wim Schellekens, voormalig huisarts, ziekenhuisbestuurder, hoofdinspecteur IGZ, lid RedTeam,
Guus Schrijvers, gezondheidseconoom, oud-hoogleraar Public Health,
Paul van der Velpen, oud-directeur GGD Amsterdam en thans Public health adviseur.
Met dank aan Willy van der Steen, voor het verzamelen van alle documenten en cijfers.
