‘Hokjesdenken’ van de overheid belemmert toegang tot passende zorg. Dat was de kern van de kritiek van de Nationale Ombudsman in het op 14 mei verschenen rapport ‘Zorgen voor burgers’. De kritiek van de ombudsman is genuanceerd en valt eigenlijk best wel mee, stelt Kees van der Burg, directeur-generaal langdurige zorg op het ministerie van VWS, op de International Conference on Integrated Care op 23-25 mei in Nieuwegein. ‘De ombudsman heeft vastgesteld dat 85 procent van alle zorgvragers tevreden is over de zorg die ze krijgen. Alleen specifieke groepen van patiënten met complexe problematiek in specifieke situaties ondervinden last van het zorgstelsel. Ik denk bijvoorbeeld aan mensen met een verslaving. Op basis van die kritiek kun je niet stellen dat de hervorming van de langdurige zorg is mislukt. Integendeel, als de ombudsman zijn rapport vijf jaar geleden had geschreven, was het waarschijnlijk veel kritischer geweest.’

Netwerken in de wijk

Het is de taak van het lokale bestuur om te zorgen dat de groep van kwetsbare zorgvragers toch passende zorg krijgen, vindt Van der Burg. ‘De oplossing van de ombudsman voor één zorgloket, waar burgers met al hun zorgvragers terecht kunnen, lijkt mij niet haalbaar. Wij zien op VWS veel meer in netwerken van zorgprofessionals in de wijk. Als deze voor moeilijke patiënten extra expertise nodig hebben, moeten ze opschalen. Het is aan wethouders om te zorgen voor de juiste prikkels bij zorgaanbieders om dat te stimuleren.’

Gebrek aan samenhang in zorg

Bij ‘integrated care’ of integrale zorg gaat het om goed gecoördineerde en samenhangende zorg tussen zorgprofessionals uit verschillende domeinen. Het kan gaan om wijkverpleegkundigen, fysiotherapeuten, ergotherapeuten, huisartsen, medisch specialisten en psychologen. De ombudsman stelde in zijn rapport dat het schuurt tussen de verschillende wettelijke domeinen: de Zorgverzekeringswet (ZVW), de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Jeugdwet. Omdat zorgaanbieders vanuit hun eigen silo werken, is er een gebrek aan samenhang in de uitvoering. ‘Het gebrek aan samenhang maakt de urgentie voor integrale zorg des te groter’, zegt Henk Nies, voorzitter raad van bestuur Vilans, bij de opening van het congres.

Uitdagingen voor integrale zorg

Op zich gebeurt er in Nederland veel op het gebied van integrale zorg. De zelfstandige werkende huisarts sterft in Nederland langzaam uit. Huisartsen werken steeds meer samen met elkaar en andere zorgprofessionals, zoals fysiotherapeuten en ggz-specialisten. Voor multidisciplinair werken zijn er speciale kwaliteitsrichtlijnen ontwikkeld. Mirella Minkman, Vilans-directeur Innovatie, laat op een plattegrond van Nederland talloze samenwerkingsverbanden zien rond patiënten met COPD, CVA, dementie en acute zorg aan kwetsbare ouderen. Een uitdaging is om meer samenhang te ontwikkelen tussen al deze netwerken, want er is vaak aanzienlijke overlap in patiënten. Een andere uitdaging is vormt volgens Minkman de organisatie van integrale zorg. Leiderschap, supervisie, verantwoording en zorginkoop zijn daarbij de hete hangijzers.

Ouderenzorg op de juiste plek

De International Foundation for Integrated Care (IFIC), oorspronkelijk opgericht door Guus Schrijvers, organiseert met Vilans een congres rond integrale zorg van 23-25 mei in Nieuwegein. Binnenkort verschijnt op Zorgvisie een interview met Nick Goodwin, CEO van de IFIC. Zorgvisie organiseert op 12 oktober het congres Ouderenzorg op de juiste plek. Hoogleraar ouderengeneeskunde Sophia de Rooij zal spreken over de uitdagingen bij het organiseren van ziekenhuiszorg aan huis. Hoogleraar acute ouderenzorg Bianca Buurman zal ingaan op de wijkkliniek die het AMC met Cordaan organiseert. Nienke Nieuwenhuizen, voorzitter Verenzo, spreekt over initiatieven van specialisten ouderengeneeskunde om zorg huisbezoeken en consulten aan huisartsen te geven. Publicist Pieter Hilhorst van de Raad voor Zorg en Samenleving reflecteert over gelukkig ouder worden en de beleidsomslagen die daarvoor nodig zijn.