Hannerieke van der Boom promoveert 25 juni aan de Universiteit Maastricht op haar proefschrift ‘Home Nursing in Europe’. “De ontwikkeling in Nederland van de afgelopen twintig jaar lijkt heel vanzelfsprekend, maar aan de hand van zo’n vergelijkend onderzoek, kun je vraagtekens zetten bij die vanzelfsprekendheid”, zegt Van der Boom in Research Magazine UM. “Dan zie je dat de bureaucratie in vergelijking met andere landen in Nederland ver is doorgeschoten, met alle gevolgen van dien.”

Verpleegkundige zorg

In de Nederlandse gezondheidszorg lijkt de administratie van taken soms belangrijker te zijn dan de taak zelf. Een oudere die zijn handtekening moet zetten op het formulier van een wijkverpleegkundige, is soms langer bezig zijn bril te zoeken en de krabbel te zetten dan dat de verpleegkundige zorg heeft verleend.

Bureaucratie in de zorg

Van Nederland had de promovenda bij het begin van de studie het idee dat de wijkverpleging op een hoog peil stond. “Het is ook overal beschikbaar, wijkverpleegkundigen hadden tien jaar geleden nog een aardige autoriteit naast artsen, hun niveau was goed. Maar de laatste tien à twintig jaar is dat langzaamaan afgebrokkeld. De zorg is gebureaucratiseerd. Wijkverpleegkundigen rennen van de ene naar de andere patiënt, moeten iedere minuut registeren, waardoor het zetten van de handtekening door de patiënt soms langer duurt dan het verlenen van de zorg. Je zou kunnen concluderen dat de zorg nog wel beschikbaar is, maar dat het ver is doorgeschoten in de bureaucratisering. En dat heeft een aantal negatieve gevolgen.”

Indicatiestelling CIZ

Van der Boom noemt bijvoorbeeld de indicatiestelling, die vroeger door de verpleegkundige thuis werd gedaan, maar nu door het CIZ. De wijkverpleging valt nog steeds onder de AWBZ, maar de gezinszorg is nu overgegaan naar de Wmo, waarbij de (her)indicatie door gemeenten soms zelfs via de telefoon wordt gedaan, zonder thuis bij de cliënt de situatie te beoordelen. “Een zorgelijke ontwikkeling.” Ouderen betalen tegenwoordig geen tien tot vijftien gulden per jaar zelf bij in de vorm van lidmaatschap van een lokale Kruisorganisatie, maar tien tot vijftien euro per uur. “Dat verhoogt de drempel om een beroep te doen op zorg, waardoor het beroep op mantelzorgers groeit. Er zijn in Nederland cursussen om mantelzorgers te professionaliseren, omdat de echte professionals steeds minder taken mogen of kunnen uitvoeren. Dat zou in Denemarken ondenkbaar zijn.” Al deze ontwikkelingen maken het beroep van wijkverpleegkundige ook minder aantrekkelijk. “Er is hier sprake van deprofessionalisering van de zorg. Het meest zorgelijk is in mijn ogen dat de thuiszorg als ‘product’ gezien wordt, dat je vergelijkbaar met een pak suiker kunt kopen of niet. Ook het argument dat thuiszorg goedkoper is dan het ziekenhuis of verpleeghuis wordt nauwelijks meer genoemd. De drijfveer van de overheid is vooral kostenbesparing geworden. De marktgerichtheid heeft echter nadelen en onrust tot gevolg.” (Research Magazine UM)

Lees ook:

Test voor bureaucratie in de zorg

Bussemaker pakt bureaucratie aan

Elfde scène: Mateloze bureaucratie