Henk Vonk, strateeg zorg en gezondheid bij gebiedsontwikkelaar Synchroon, wond er geen doekjes om tijdens het Zorg & Vastgoed congres, op 23 september in het voormalige Slotervaart ziekenhuis. Bij de ontwikkeling van zorgvastgoed is de zorglogistiek en de zorgfinanciering heel lang allesbepalend geweest, vertelde hij. Voorbeeld: in de jaren zeventig werden veel leegstaande streekziekenhuizen omgebouwd tot verpleeghuizen. Door die oorsprong zijn verpleeghuizen zoals we ze nu kennen vaak doorontwikkeld volgens een ‘zorglogica’ van risicobeheersing en controle, aangejaagd door een open-ended financieringssysteem. Dit leidde ertoe dat we het leven van mensen met een intensieve zorgvraag volledig gingen overnemen, aldus Vonk. En dat heeft weer geleid tot de huidige situatie, waarin we te weinig zorgprofessionals en te weinig geld hebben om het systeem overeind te houden.

Onhoudbaar

Iedereen is het er inmiddels wel over eens dat het aanbod-gedreven zorgmodel onhoudbaar is – niet alleen financieel, maar ook omdat het de gezondheid vaak niet ten goede komt. “We hebben te lang gedacht vanuit het systeem, en te weinig vanuit de mens,” concludeerde Vonk. “Mensen met dementie bijvoorbeeld komen opeens in een andere wereld terecht als het thuis niet meer gaat. Ik sprak laatst met een vrouw van wie de man wegens dementie niet meer thuis kon wonen. Mijn man is hier veel meer dement dan thuis, vertelde ze. Hij begrijpt de omgeving en de regels niet, en er is weinig ruimte voor familie en vrienden om het gewone leven voort te zetten.”

Ook zorgprofessionals zelf worstelen met het systeem, aldus Vonk. Ze willen wel beter aansluiten op het persoonlijke leven van bewoners, maar de eigen regeltjes drukken hen terug.

Gemeenschap

Gelukkig wint dit besef de laatste jaren steeds meer terrein. De menselijke maat moet terug in de zorg, klinkt het, en gebiedsontwikkelaars als Synchroon spelen volgens Vonk een cruciale rol bij deze transformatie. De toekomst ligt wat hem betreft niet in de instellingen maar in ‘bloeiende buurten’ en nieuwe woonconcepten, waar mensen met een zorgvraag zo gewoon mogelijk hun leven kunnen vormgeven. “De fysieke en sociale leefomgeving is nu eenmaal enorm bepalend voor de gezondheid van mensen. Buiten wandelen is veel gezonder dan op de loopband bij de fysiotherapeut, om maar iets te noemen. Daarom benaderen wij bij Synchroon gebiedsontwikkeling vanuit de buurt als gezondheidsfactor. Daarmee verandert de opgave fundamenteel. We bouwen geen zorggebouwen naast de samenleving, maar buurten met voor iedereen een geschikte woning, in een omgeving waar professionele zorg vanzelfsprekend onderdeel is van de gemeenschap.”

Bouwstenen

Florerende stadsnatuur, tijdloze schoonheid, een sterke gemeenschap en een gezond klimaat zijn voor Synchroon belangrijke bouwstenen van een bloeiende buurt, die het verschil kunnen maken tussen een ‘gezond’ en een ‘ongezond’ leven, betoogde Vonk. Hij refereerde aan een gesprek met de dochter van een oudere mevrouw, die om de haverklap bij de huisarts zat met uiteenlopende klachten, terwijl er medisch niets aan de hand was. Uiteindelijk verhuisde ze naar een buurt waar ze een geschikte woning kon krijgen, met een fijne wandelroute naar het winkelcentrum, waar ze dagelijks drie keer naar toe ging om een praatje te maken met buurtgenoten. Ze knapte er zienderogen van op. Bij de huisarts kwam ze niet meer.

Geschikte woonomgeving

Vonk vertelde aan de hand van een aantal voorbeelden hoe Synchroon dit gedachtengoed concreet in de praktijk brengt. In Te Werve Oost in Rijswijk worden 600 woningen ontwikkeld, onder andere voor Philadelphia en Cardia. In Willemskwartier in Tilburg zijn mooie woonbuurten ontwikkeld met onder meer woningen voor mensen met dementie. En in Wisselspoor in Utrecht is horeca die ook werkt met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt succesvol geland. Bij al deze projecten werkt Synchroon nauw samen met gemeente, zorginstellingen, woningcorporaties en bewoners. “Wij bouwen geen zorgvastgoed,” benadrukte Vonk. “Wij bouwen een geschikte woonomgeving voor iedereen. Ook voor mensen met een zorg- of ondersteuningsvraag.”

Vonk benadrukt dat alleen het toevoegen van ingrediënten die de gezondheid van mensen ondersteunen niet een garantie is voor succes. “Je moet dicht bij de verhalen van mensen ontwikkelen. Je kun geschikte woningen maken, stadsnatuur en een mooie looproute naar de winkels, maar heel veel ouderen zullen er niet naar toe gaan als er geen toegankelijk openbaar toilet is. Daar kom je pas achter als je echt met de mensen in gesprek gaat.”

Haalbaar perspectief

Vonk sloot zijn presentatie af met een praktisch probleem waar het veel over gaat in zorgland: hoe houden we de groei van de vraag bij en hoe ontwikkelen we financieel haalbare projecten? Ook daar is ontwikkelen vanuit gebiedsperspectief een belangrijk deel van de oplossing, volgens Vonk. “Als we met elkaar bij alle projecten van meer dan honderd woningen 20 procent ‘zorgdifferentiatie’ toevoegen, wordt de haalbaarheid ineens onderdeel van een veel grotere businesscase. Dat geldt ook voor de herontwikkeling van zorglocaties en instellingsterreinen. Die benaderen wij vanuit onze visie van de bloeiende buurt: wonen en zorg wordt onderdeel van een natuurlijke sociale gemeenschap, binnen een financieel haalbaar perspectief.”