Inhoudelijk is het advies al uitvoerig aan de orde geweest in de media. De reacties vanuit de sector laten er geen spaan van heel. Wat nauwelijks aan de orde is geweest is dat CVZ zijn eigen grondbeginselen als pakketbeheerder aan de laars lapt. Nergens vindt een gedegen beoordeling van de medische noodzakelijkheid van behandeling bij bepaalde aandoeningen plaats. Ook de (kosten)effectiviteit wordt nagenoeg volledig buiten beschouwing gelaten. Tijdens de hooglerarenconsultatie gaf CVZ aan onder grote druk te staan om de groei van collectieve zorguitgaven af te remmen. Dat verklaart wellicht waarom het hier acteert als een kat in het nauw en rare sprongen maakt.

Apekool

Het is niet de eerste keer dat een CVZ-conceptadvies naar de media lekt; hetzelfde gebeurde met het conceptadvies inzake medicatie voor de ziekten van Pompe en Fabry. De achtergrond is echter anders. Laatstgenoemde advies was namelijk wel goed onderbouwd op basis van economische analyses en het is niet ondenkbaar dat CVZ dit proefballonnetje zelf heeft opgelaten om te peilen hoe publiek en politiek zouden reageren. Het huidige ggz-advies daarentegen is gelekt door patiënten of hulpverleners, omdat zij nog nooit zoveel apekool over de ggz bij elkaar hebben gezien en zich terecht ernstige zorgen maken.

Vooroordelen

Het CVZ-advies lijkt primair ingegeven door eigen vooroordelen. Tijdens de hooglerarenconsultatie kwamen deze klip en klaar aan de orde. In het eerste kwartier van deze bijeenkomst werd duidelijk dat CVZ van mening is dat ggz een luxeartikel is dat te veel wordt geconsumeerd – net als minister Schippers met haar uitspraak over het ‘kopje koffie met de buurvrouw’. Gevraagd naar een onderbouwing gaf CVZ aan dat deze denklijn toch algemeen geaccepteerd wordt. De hoogleraren, die hadden verwacht te zijn uitgenodigd door een gezaghebbend orgaan dat zijn werk baseert op wetenschappelijke kennis en methoden, waren met stomheid geslagen. De werkelijkheid is immers radicaal anders. Epidemiologisch onderzoek laat zien dat psychische stoornissen vaak voorkomen en gepaard gaan met een hoge individuele, maatschappelijke en economische last. En ja, in de afgelopen tien jaar is het aantal zorggebruikers in de ggz fors gestegen, maar het gaat niet aan deze groei uitsluitend weg te zetten als verwerpelijk. Zo heeft de groei van de jeugd-ggz mede op uitnodiging van VWS plaatsgevonden om onderbehandeling en wachtlijsten terug te dringen. Voor de groei in de volwassenen-ggz geldt dat de emancipatie van psychische aandoeningen een rol speelt. Waar vroeger ieder huisje zijn kruisje had, zoeken mensen met psychische klachten en stoornissen tegenwoordig professionele hulp. Verder zijn de toegankelijkheid, effectiviteit en doelmatigheid van de ggz aanmerkelijk verbeterd door onder andere richtlijnontwikkeling en zorgprogrammering. Deze verbeteringen, die we danken aan de inzet van alle betrokken partijen inclusief VWS zelf, zijn niet alleen goed voor onze gezondheid, maar ook voor onze economie, want het beperkt productiviteitsverliezen als gevolg van ziekteverzuim. Voor het mentaal kapitaal van ons land wordt anno 2013 beter gezorgd dan tien jaar geleden.

Zand in publieke ogen

De reacties van CVZ in de media lijken bedoeld om zand in publieke ogen te strooien. Zo beweert bestuursvoorzitter Moerkamp op het journaal dat alle reacties nog zullen worden meegenomen, maar tegelijkertijd niet te verwachten dat het advies inhoudelijk nog zal veranderen. Verder suggereert Moerkamp alleen de behandeling van psychische klachten te schrappen, terwijl in het adviesrapport ongeveer de helft van alle psychische stoornissen uit de geneeskundige ggz wordt geschrapt. Voorbeelden zijn de ggz-zorg voor stoornissen als dementie, delirium, enkelvoudige fobie en tientallen andere ernstige psychische aandoeningen. Ten slotte probeert CVZ in de media zijn werkelijke intenties te verbloemen. Terwijl het rapport er geen enkel misverstand over laat bestaan dat CVZ uit is op bezuinigingen, geeft Moerkamp in het journaal aan dat de primaire intentie een ‘verduidelijking’ is van wat er tot het basispakket behoort.

Penny wise pound foolish

Ook de timing van het advies is onbegrijpelijk. In het Bestuurlijk Akkoord GGZ hebben belanghebbende partijen onlangs harde afspraken gemaakt om de uitgavengroei in de ggz te remmen en de efficiency te verbeteren. De inkt van dit historische akkoord was nog niet droog of CVZ komt met aanvullende bezuinigingsvoorstellen die hun weerga niet kennen. Wrang is dat de voorgestelde ingrepen de kosten eerder zullen verhogen dan verlagen. Zo zal de medisch-specialistische behandeling van ziekten als dementie en delirium duurder uitvallen dan de psychiatrische behandeling ervan. Ook behoeft het nauwelijks toelichting dat wachten totdat seksueel misbruikte kinderen een ernstige aandoening ontwikkelen duurder zal uitpakken dan preventief ingrijpen kort na het misbruik. Hier is dan ook het spreekwoord ‘penny wise pound foolish’ van toepassing.

Dialoog

In zijn reactie geeft CVZ ook aan dat kwalificaties als ‘broddelwerk’ niet bevorderlijk zijn voor de dialoog. Dat is een terechte constatering. Maar CVZ oogst hier wat het zelf heeft gezaaid. Hoewel men in de media anders probeert te suggereren heeft CVZ tot nog toe vrijwel niets gedaan met de adviezen vanuit het veld. Het is onbegrijpelijk dat een zo gezaghebbend orgaan in de Nederlandse gezondheidszorg zijn macht en invloed op een dergelijke manier aanwendt. Dat is een cynische constatering die de onderlinge verhoudingen verder onder druk kan zetten. Maar misschien is explicitering van deze zaken de enige weg, aangezien helderheid over het betrekkingsniveau vaak voorwaarde blijkt om op inhoudsniveau verder te komen. Niemand heeft iets tegen CVZ als zodanig, wel tegen adviezen die zijn reputatie onwaardig zijn en zijn gezag in gevaar brengen. Natuurlijk is het veld te allen tijde bereid in dialoog te gaan. De volgende issues moeten dan wel aan de orde komen: de (voor)oordelen van CVZ, een analyse van het probleem dat CVZ tracht op te lossen en de aansluiting met het Bestuurlijk Akkoord. Alleen dan kunnen de rust en focus terugkeren die hard nodig zijn om met alle betrokken partijen gezamenlijk de reeds voorgenomen efficiencyverbeteringen te realiseren.