Als je bijvoorbeeld een koffie verkeerd met koemelk maakt (whats in the name…), is de CO₂ uitstoot veertien keer hoger dan een espresso. En daarmee is de verpakking dus niet meer zo belangrijk. Een andere valkuil bij het willen sparen van het milieu is focussen op één dimensie. De planeet stelt negen planetaire grenzen, waarbinnen de mensheid zich kan blijven ontwikkelen voor de komende generaties. Minder bekend zijn wellicht waterverbruik, grondverbruik en stikstof-uitstoot. Je raadt het al; hier heeft koffie verkeerd ook een veel hogere klimaatimpact dan de niet al geringe impact van koffie. En voor je gezondheid kun je de koemelk goed missen.

Vergroenen van de zorg

Hier is ook een parallel naar de discussie over het verduurzamen in de zorg te trekken. Het vergroenen van de zorg is populair, ondanks het uitblijven de hoognodige directieve wetten en regels. Die zijn wel broodnodig; zie het recente advies van de Gezondheidsraad over de verduurzaming van zorg. Gelukkig is er nog hoop voor bindende regels omdat de nieuwe ‘green deal duurzame zorg 3.0’ nog aangepast kan worden. De minister moet dan wel voor de beoogde tekendatum van 8 oktober het advies van de Gezondheidsraad ter harte nemen.
Echter, het vergroenen van de zorg alleen gaat bij lange na niet voldoende zijn om de gestelde doelen (CO₂ neutraal in 2050 en circulair proces) te behalen. Naar onze berekening kan maximaal 50 procent CO₂ reductie behaald worden (Ongepubliceerde data van het onderzoek in het kader van ZonMw beurs Klimaat en Gezondheid in het Radboudumc naar de milieu-impact van zorg). Vergroenen van de zorg (met minder verspilling, herbruikbare producten, hernieuwbare energiebronnen, fietsend naar het werk et cetera) is eigenlijk oude wijn in nieuwe zakken en schiet daarom te kort om de klimaatdoelen te behalen en dus om het klimaat te redden. Met alle gezondheidsproblemen van dien.

Transformatie

Duurzaamheid vraagt daarom om een transformatie. Het vraagt erom het probleem bij de bron aan te pakken. We moeten ervoor zorgen dat we überhaupt niet ziek worden. Dit is eigenlijk nog logischer dan de koffiebekerdiscussie. Om dit te bereiken zullen we met name armoede moeten bestrijden. Mensen uit een achterstandswijk lijden vijftien jaar eerder aan chronische ziekten dan welvarende mensen. Preventie is echter geen panacee. Mensen die straks ziek worden zijn nu al geboren en groeien nog steeds op in een ongezonde omgeving. We zullen dus naast het vergroenen van zorg en preventie, verder in transformatie moeten komen. De klimaatcrisis moet immers in 2050 reeds gekeerd zijn. Welke testen en behandelingen gaan we niet meer uitvoeren? Welke innovaties hebben we nodig en welke roepen we een halt toe? Welke andere antwoorden dan zorg geven we op de tragiek van het leven die ziekte en dood met zich meebrengt? Dit zijn vragen waar passende zorg een antwoord op moet formuleren. Alle investeringen en onderzoeken zouden erop gericht moeten zijn deze transitie naar passende antwoorden op gezondheidsvragen tot werkelijkheid te maken en alle plannen die stammen uit het oude denken moeten we stoppen. Pas dan wordt duurzame zorg meer dan het drinken van je koffie uit een herbruikbare beker.

Door: Hugo Touw, intensivist Radboudumc, Tim Stobernack, post-doc onderzoeker Duurzaamheid in het Radboudumc en Jan Kremer, hoogleraar Zorg en Samenleving Radboudumc speciaal gezant passende zorg Zorginstituut Nederland.