In een recente NVTZ-whitepaper stellen Pieter Vos en Cor Calis dat de huidige governance innovatie in de zorg belemmert. Zij pleiten voor meer bestuurlijke participatie en invloed van cliënten en burgers. Maar is dat wenselijk en effectief? Moet het systeem veranderen of beter benut worden?
Uitgangspunten bij effectieve participatie:
- Gedeeld streven: participatie werkt alleen bij gedeeld belang. Bij tegengestelde belangen wordt het al snel belangenbehartiging.
- Kennis en expertise: zonder inhoudelijke en governance-expertise verzwakt of vertraagt de besluitvorming.
- Verantwoordelijkheid en beslissingsbevoegdheid gaan samen: besluitrecht ligt bij degene die ook juridisch en statutair verantwoordelijk én aansprakelijk is.
- Besluitvorming is onafhankelijk: beslissers verstaan de kunst om onafhankelijk en zonder tegenstrijdige belangen te oordelen.
- Functionele governance is het doel: meer inspraak is geen doel op zich; extra complexiteit is alleen zinvol bij aantoonbaar betere besluitvorming.
Participatie en governance
Er bestaat een spanningsveld tussen brede participatie en effectieve governance. Meer inspraak kan draagvlak vergroten, maar ook voortgang en verantwoordelijkheid vertroebelen. Dit vraagt om zorgvuldige keuzes: waar versterkt participatie de besluitvorming en waar is bestuurlijke eenvoud effectiever?
Innovatie en governance
Dat innovatie in de zorg om vernieuwde governance vraagt, valt te betwijfelen. Form follows function: echte innovatie vergt visie, wendbaarheid en keuzes, niet per se een andere structuur. Effectieve participatie gaat over echt luisteren en samenwerken. Binnen de bestaande governance is dat goed mogelijk.
Ons advies is de huidige mogelijkheden tot participatie beter te gebruiken. Houd governance beheersbaar en effectief, en vermijd extra complexiteit bij onbewezen meerwaarde.
Raad van toezicht
De raad van toezicht borgt het langetermijnbelang door te zorgen dat het bestuur evenwichtig beslist. Dat vraagt om alert luisteren naar signalen uit de organisatie en de omgeving. Meer inspraak is niet per se beter. Betere kwaliteit van inspraak en medezeggenschap binnen de bestaande governance wel.
Eerst beter besturen, dan pas veranderen
Ons advies is oprecht te investeren in de huidige structuren en deze te verbeteren in plaats van de governance aan te passen. Informeer de gremia zorgvuldig, leg dilemma’s voor, luister goed en wees transparant. En ook: deel de samenhang en verschillen die je als bestuur ziet tussen de verschillende participatieorganen, zodat naast het eigen belang ook andere belangen en het hogere doel helder worden.
Goed bestuur en effectief toezicht vereisen visie, consistentie en het vermogen en de bereidheid om belangen te delen en zorgvuldig te wegen. Zo ontstaan besluiten die zowel effectief als gedragen zijn.
Door Andras Heijink en Beatrice Annot-Mekelenkamp, beiden toezichthouder bij De Vogellanden Centrum voor Revalidatie in Zwolle
