Het huidige innovatiebeleid in de zorg schiet echter op bepaalde punten tekort, waardoor we veel kansen laten liggen. Denk bijvoorbeeld aan de moeizame opschaling van initiatieven op het gebied van kunstmatige intelligentie in de zorg. Om écht toekomstbestendig innovatiebeleid in de zorg te realiseren, is het noodzakelijk te bewegen van een subsidiegedreven zorgsysteem naar structurele, publiek-private investeringen.
Dit is dan ook een expliciete oproep om te komen tot een serieuze publiek-private investeringsagenda en een strategie voor zorginnovaties als structureel onderdeel hiervan.
Concurrentie tussen subsidies en markttoepassingen
Het innovatiebeleid in de zorg is sterk subsidiegedreven. Dat is begrijpelijk, want veel toepassingen zijn moeilijk te vermarkten en vergen lange ontwikkeltijden. De overheid heeft dan ook een belangrijke rol in het ondersteunen van het zorgveld, bijvoorbeeld via financiering van onderzoek en kennisinstituten.
Toch heeft deze benadering ook nadelen. Gesubsidieerde projecten concurreren soms direct met bestaande marktoplossingen, wat leidt tot dubbele investeringen in dezelfde soort toepassingen. Een voorbeeld hiervan is de overlap tussen Digizorg, een platform van Erasmus MC waar publieke middelen in zijn geïnvesteerd, en BeterDichtbij, een vergelijkbare private toepassing waar ook onder andere algemene ziekenhuizen in hebben geïnvesteerd.
Hoe dan wel? Elementen voor een publiek-private investeringsagenda
Toekomstgericht innovatiebeleid in de zorg vraagt om een goede, publiek-private investeringsagenda met gerichte keuzes en een heldere visie op de economische kant van innovaties in de zorg. Deze concrete handvatten zouden onderdeel van die agenda moeten zijn:
- Laat VWS samenwerken met Invest-NL om investeringen in start- en scaleups te stimuleren. Concreet betekent dit dat VWS financieel instapt bij Invest-NL en op die manier private investeringen mobiliseert. Het voordeel van deze route is dat Invest-NL onder controle staat van de overheid, waardoor VWS ook bepaalde maatschappelijke kaders voor investeringen kan meegeven. Investeringen in AI kunnen hier bijvoorbeeld mee worden gestimuleerd.
- Maak duidelijke keuzes over de aanwijzing van publieke infrastructuren en formuleer hier heldere richtlijnen over. Vanwege het ontbreken van duidelijke afbakeningen van wat als publieke voorziening wordt aangewezen en wat niet, wordt er nu regelmatig dubbel geïnvesteerd in concrete toepassingen (vooral in het digitale zorgdomein een urgent probleem). Dit kan en moet beter.
- Wees kritisch bij het wegzetten van subsidiegelden. Vermijd publieke financiering van toepassingen die al succesvol door de markt worden opgepakt. Bij onvrede over bestaande (private) oplossingen kan er beter worden gekeken naar het functioneren van de markt dan naar het stimuleren van concurrentie met publieke gelden.
- Versnel implementatie en opschaling. Bouw voort op initiatieven als Digizo en het e-Health Living Lab. Betrek leveranciers beter bij deze platforms en investeer in sociale innovatie, zoals bij- en omscholing van zorgpersoneel.
- Stuur op centralere borging van het innovatiebeleid. Er bestond ‘vroeger’ bij VWS een programmadirectie op het gebied van zorginnovatie. Er zullen ongetwijfeld goede redenen zijn geweest om een en ander anders in te richten op het departement, maar centrale borging kan bijdragen aan het effectiever vormgeven van het innovatiebeleid aan de kant van de overheid. Zo creëren we ook een centraal aanspreekpunt voor het veld om hierover met het ministerie in gesprek te treden.
Werk publiek-privaat samen en innoveer gericht
Gelet op de toenemende personeelstekorten en stagnerende arbeidsproductiviteit is het geen luxe maar noodzaak om fors in te zetten op zorginnovaties. Overheid, zorg en bedrijfsleven moeten samen investeren en innoveren. Alleen zo kunnen we de kwaliteit en toegankelijkheid van onze zorg ook in de toekomst waarborgen.
Koen de Hek
Beleidsadviseur Zorg & Sport bij VNO-NCW
