Lange tijd hebben we gezondheidszorg gedefinieerd als ziekenzorg, als een, vaak medische, interventie om iemand weer beter te maken. Bij het zien van een zieke patiënt of een behoeftige cliënt, gaan de handen van de zorgverlener gelijk jeuken. De reflex is om toe te schieten en letterlijk alle zorgen over te nemen. De zorg overnemen is echter niet altijd de beste manier om iemand te helpen, stellen Buurtzorg-voorman Jos de Blok en hoogleraar Anne-Mei The, die een sociale benadering van dementie voorstaan. In die benadering moet de oplossing veel vaker worden gezocht in wat mensen zelf kunnen en wat er in hun eigen netwerk kan worden georganiseerd. Zorgverleners moeten ervoor waken om zelf onderdeel te worden van de oplossing.

Turen in de spiegel

Het is niet alleen de individuele zorgverlener die zich op zijn rol en zijn identiteit moet beraden. Ook zorginstellingen turen in de spiegel om te ontwaren wie zij ook alweer zijn. Waarom zijn de umc’s op aarde?, vraagt UMC Utrecht-bestuurder Margriet Schneider op haar beurt. Veel meer nog dan een ziekenhuis, blijkt een umc een kennisinstituut. Dat brengt de plicht met zich mee om kennis te delen en daar in te zetten waar die nodig is, ook als dat buiten de eigen muren is. De wil om zich aan te passen aan de veranderde behoefte van de samenleving lijkt groot. Helaas moeten we ook in deze editie weer constateren dat het huidige zorgstelsel niet zo makkelijk meebeweegt. “De marktwerking vormt nu wel een obstakel”, aldus Schneider.

Publieke opinie

Iets anders wat niet zomaar meebeweegt, blijkt de publieke opinie. Goede zorg betekent soms dat de zorg op een andere plek wordt geleverd. Spreiding en concentratie van zorg zijn voor de burger echter abstracte begrippen, totdat blijkt dat het ziekenhuis in de eigen stad dreigt te sluiten. Misschien is die dreiging niet reëel of ligt het wat genuanceerder dan open of dicht. Uit de perikelen rond het Zuyderland Medisch Centrum en de kinderhartchirurgie blijkt dat er onvermoede krachten kunnen vrijkomen, zeker als een besluit ook politiek gevoelig ligt. Daar ligt voor de zorg ook een rol om burgers goed, tijdig en volledig te informeren.