Na vijftien jaar ervaring met grootschalige transformaties in de zorg zie ik drie – duidelijk zichtbare – kenmerken voor een goede basis van het transformatieprogramma bij de koplopers:
- Er is een brede coalitie gevormd onder persoonlijke leiding van de verantwoordelijke bestuurder (vaak de voorzitter), van alle betrokken deelleidinggevenden op medisch gebied en management, en ervaren verandermanagers. Deze laatste categorie kan evenzogoed uit zorgverleners bestaan. Met name verpleegkundig specialisten excelleren door hun overzicht, coördinerend vermogen en verbinding met specialisten, verpleegkundigen en zorgondersteuners
- De coalitie werkt vanuit een visie op die paradigmaverandering, betekenisvol en concreet verwoord. Een mooi voorbeeld vind ik een topklinisch ziekenhuis dat werkt met het begrip ‘digitale gastvrijheid’. ‘We zijn zowel fysiek als online bereikbaar, beschikbaar en gastvrij over de volle linie’, zeggen ze. De visie en het doel zijn verbonden met een oorspronkelijke kernwaarde van het ziekenhuis, namelijk gastvrijheid (hospitaal, gasthuis). Het hier geformuleerde doel geldt voor alle zorgverleners en zorgprocessen, niemand en niets uitgezonderd.
- Duidelijke rolverdeling en besturing (governance). De leidende coalitie stuurt op de beweging en de programmatische doelen. Het leiderschap geeft de verandermanagers de ruimte en het vertrouwen om die doelen met hun teams en omgeving concreet te maken en de aanpak zo nodig aan te passen.
Dit is toch logisch zou je denken. De praktijk toont echter nog veel initiatieven waar één of meer kenmerken c.q. voorwaarden niet in acht worden genomen. Een sterke basis ontbreekt. Dit leidt veelal tot beperkte resultaten, langzame voortgang of een regelrechte mislukking.
Inmiddels speelt transformatie in de zorg steeds meer buiten de muren van de zorginstelling, in de regio, in transmurale netwerken of landelijk. De kenmerken van succesvolle grootschalige veranderingen zijn hier niet anders dan zoals genoemd: de coalitie is een samenstelling en verbond van betrokken bestuurders en experts, met een duidelijke visie en besturing. Amsterdam Vitaal & Gezond is een mooi voorbeeld van zo’n koploper op regionaal niveau. Door invulling van die drie kenmerken c.q. voorwaarden staat het fundament van het transformatieprogramma als een huis.
