Door Ellen Driever

Ik heb veel onderzoek naar samen beslissen gedaan en promoveerde op dit onderwerp. Sinds een half jaar werk ik als arts-assistent in opleiding tot kinderarts. In de praktijk merk ik dat ik regelmatig bewust onbekwaam ben in samen beslissen. Het is veel moeilijker om het toe te passen, dan om het te analyseren of om erover te schrijven. Als ik overtuigd ben dat dit de beste behandeling is voor het kind, wil ik zo graag sturen naar één behandeling. In die situatie geef ik weinig ruimte voor de wensen van de ouders en het kind.

Denk bijvoorbeeld aan het 1-jarige kind dat vorige week met haar ouders op mijn poli kwam voor het beoordelen van haar eczeem. Daarbij vind ik het belangrijk dat de huid goed en het liefst zo snel mogelijk wordt behandeld om de barrièrefunctie van de huid te herstellen. Deze ouders wilden echter andere zalven gebruiken omdat ze geen ‘hormoonzalf’ willen. Uiteindelijk na mijn uitleg over eczeem en de werking van ontstekingsremmende zalf (want dat is die hormoonzalf), zijn we wel gestart met deze behandeling om de huid zo snel mogelijk rustig te krijgen. Hier heb ik echter wel meer gestuurd dan volgens de stappen van samen beslissen.

700 analyses van consulten

Mijn persoonlijke ervaring past bij de resultaten die ik heb gevonden in mijn promotieonderzoek: Ik heb in Isala, een groot algemeen opleidingsziekenhuis, laten zien dat de meeste artsen wel willen samen beslissen, maar dat de praktijk weerbarstig is. Met ruim 700 consulten op video van 41 medisch specialisten op 18 verschillende afdelingen, kon ik de besluitvorming goed in kaart brengen. De meeste artsen bespreken de behandelopties met hun patiënten om vervolgens een voorstel te doen voor één bepaalde behandeling. Dit is de behandeling die medisch gezien de voorkeur heeft (evidence based) en het best past bij de diagnose van de patiënt. Maar past die “beste therapie” ook het beste bij elke patiënt? Wat is eigenlijk echt belangrijk voor deze patiënt?

Onbewust onbekwaam in samen beslissen

Veel medisch specialisten willen samen beslissen, een groot deel denkt ook dat ze dit doen. Maar als ik de consulten analyseer zie ik vooral een proces dat past bij informed consent. Uit mijn onderzoek blijkt onder andere dat een deel van de medisch specialisten onbewust onbekwaam is in samen beslissen. Dit is een belangrijke bevinding, vooral omdat we het met zijn allen veel hebben over trainingen ontwikkelen en geven in samen beslissen. Zo’n training gaat alleen werken als mensen ook bewust zijn over hun huidige gedrag in de besluitvorming.

Wat helpt bij samen beslissen?

Wat mij helpt om vaker met de patiënt samen te werken, is om de hulpvraag te concretiseren. Zinnen die hierbij kunnen helpen zijn: “Wat willen jullie vandaag met mij bespreken?” “Waar maakt u zich zorgen over?” Als je de hulpvraag en de zorgen op tafel hebt, dan kan je het proces van samen beslissen efficiënter en gemakkelijker starten. “Dit zijn uw vragen en zorgen, laten we eens samen gaan kijken wat het beste bij u past van de opties die er zijn.” of “Laten we gaan kijken wat we het beste kunnen doen bij dit probleem. Ik heb u wel nodig, denkt u met me mee?”

Implementatie van samen beslissen

Artsen ervaren allerlei barrières om samen te beslissen: te weinig tijd, patiënt wil of kan het niet, ik weet niet hoe het moet. Maar misschien wel de belangrijkste barrière lijkt onze overtuiging te zijn dat wij ons verantwoordelijk voelen om elke patiënt de best mogelijke evidence based behandeling te geven. Om de opties echt neer te leggen en nieuwgierig te zijn naar hoe ouders en kinderen hier in staan. Dit wordt mooi uitgelegd in deze video van de Federatie Medisch Specialisten. Willen we de implementatie van samen beslissen bevorderen dan moeten we ook aandacht schenken aan die overtuigingen. Er zijn al veel initiatieven om samen beslissen en patiëntgerichte zorg te verbeteren.

Om samen beslissen beter te implementeren moeten we ons open stellen om te werken aan bewustwording (artsen doen minder aan samen beslissen dan ze denken dat ze doen) voor het vergroten van onze bewuste onbekwaamheid èn aan training (de communicatievaardigheden aanleren die nodig zijn om echt samen te beslissen) om onze bekwaamheden te versterken.

Ellen Driever studeerde geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij deed haar onderzoek bij diverse afdelingen van Isala; haar onderzoek is ingebed in het onderzoeksnetwerk LEARN van het UMCG. In september is ze gepromoveerd. Het proefschrift is hier te downloaden.

Ga naar alle artikelen in de KiZ special over Samen beslissen