Door Rimmert Brandsma, projectleider e-health bij MIND.
MIND hield in 2019 een enquête gehouden onder haar achterban over het gebruik van gezondheidsapps. Daarin werd gevraagd naar motivatie voor wel of niet gebruiken van de apps en de ervaringen met het gebruik van apps.
Terughoudend
Uit de resultaten blijkt dat mensen terughoudend zijn om gezondheidsapps te gebruiken. Als belangrijkste reden hiervoor geeft maar liefst twee derde van de respondenten aan dat de kwaliteit en functionaliteit van deze apps onvoldoende duidelijk zijn. Daarnaast is twijfel over de bescherming van de privacy een belangrijk punt.
Mensen die wel gezondheidsapps gebruiken, doen dit vaak in combinatie met een behandeling. De meeste apps die deze mensen gebruiken, worden door ggz-instellingen aangeboden via gesloten platforms van grote e-health aanbieders. De vrij beschikbare gezondheidsapps uit de stores van Apple en Google gebruiken ze niet tot nauwelijks. Een uitzondering zijn de vele stappentellers en meditatieapps.
Dat mensen terughoudend zijn om gezondheidsapps te gebruiken, is begrijpelijk. Een slechte app kan ze van de regen in de drup brengen. Dat risico willen ze niet nemen.
Doorontwikkeling
Een goede app daarentegen biedt kansen om de gezondheid te ondersteunen of misschien zelfs te bevorderen. Dergelijke waardevolle apps verdienen het dus wel om gebruikt te worden. Het gebruik bevordert de verdere doorontwikkeling.
De mogelijkheid om een app door te kunnen ontwikkelen is wel afhankelijk van structurele financiering. Een voorbeeld hiervan is Robbin. Deze app ondersteunt (ex-) borstkankerpatiënten met behulp van positieve psychologie. Het Trimbos-instituut meldde deze zomer dat de structurele financiering voor deze app ontbreekt. Hierdoor kunnen zij de app niet verder onderhouden en updates maken en wordt deze uit de appstores gehaald.
Digitale bibliotheek
Binnen het VIPP-GGZ-programma, werkt MIND met GGZ Nederland en haar leden aan de realisatie van de GGZ Appwegwijzer. Die moet de zoektocht naar mogelijke geschikte apps makkelijker maken voor zowel cliënten en hun naasten als verwijzers en behandelaren. Bedoeling is dat begin volgend jaar een digitale bibliotheek wordt opgeleverd met objectieve en transparante beoordelingen van gezondheidsapps.
De GGZ Appwegwijzer start met beoordelingen van minimaal dertig verschillende apps. Willekeurige voorbeelden van dergelijke apps zijn Moet ik naar de dokter? en Temstem. Gaandeweg wordt de bibliotheek verder uitgebreid met informatie over andere apps en andere e-health toepassingen die relevant zijn voor de ggz.
Honderd punten
Er is geen mens, situatie, aandoening of beperking gelijk. Deze complexiteit maakt het moeilijk om een op ieder mens toepasbare beoordeling te geven van de kwaliteit van gezondheidsapps. De GGZ Appwegwijzer wil toch op een zo objectief en transparant mogelijke manier de apps beoordelen met behulp van een uitgebreid beoordelingskader dat de app op ruim honderd punten controleert
Deze controlepunten sluiten aan bij de inzichten uit recent wetenschappelijk onderzoek (Grundy et al, 2016, Stoyanov et al., 2016 en Zelmer et al., 2018) naar de beoordeling van de kwaliteit van (geestelijke) gezondheidsapps.
Drie criteria
De controlepunten zijn toegespitst op drie criteria. De eerste is gebruiksvriendelijkheid. Is de app gemakkelijk toegankelijk en zijn persoonlijke voorkeuren flexibel in te stellen? De tweede is onderbouwing van (klinische) effectiviteit. Zijn bij de (door)ontwikkeling van de app wetenschappers, zorgprofessionals en ervaringsdeskundigen betrokken? De derde is dataveiligheid. Is duidelijk hoe de app persoonlijke data verzamelt en hoe de app deze verwerkt met inachtneming van de privacy?
Hoe kritischer de functies van de app, hoe gedetailleerder de beoordeling en hoe meer punten de wegwijzer controleert. Een app die bijvoorbeeld alleen algemene informatie geeft maar geen persoonlijke gegevens verwerkt, wordt voornamelijk beoordeeld op gebruiksvriendelijkheid en op de betrouwbaarheid van de bronnen, waarop de informatie is gebaseerd.
Een app zoals een moodtracker, die persoonlijke gegevens verzamelt en die iemand aanwijzingen geeft voor specifieke situaties, is veel kritischer in het gebruik. Een dergelijke app wordt daarom meer in detail gecontroleerd op wetenschappelijke en praktische onderbouwing en op bescherming van de privacy.
Expertise
Mensen die speciaal hiervoor getraind zijn, beoordelen de apps op deze punten. Hierbij maakt de GGZ Appwegwijzer gebruik van de expertise van Orcha, een toonaangevende internationale organisatie voor de beoordeling van gezondheidsapps.
Daarnaast testen cliënten, naasten en zorgprofessionals de apps. Deze testers gaan een app een korte tijd intensief uitproberen om te kijken of deze kan waarmaken wat hij belooft en of de app voldoende vertrouwen wekt. De combinatie van de beoordelingen en tests moet een reële indruk geven van de kwaliteit en functionaliteit van de app. De GGZ Appwegwijzer is nu bezig met de eerste beoordelingen en tests. Het proces en de resultaten bespreken wordt besproken in klankbordgroepen, waarna de GGZ Appwegwijzer optimalisaties kan doorvoeren.
Wisselwerking
Het succes van een gezondheidsapp is mede afhankelijk van de wisselwerking tussen gebruikers, verwijzers en ontwikkelaars. Met de GGZ Appwegwijzer willen we allereerst op een pragmatische en zo verantwoord mogelijke manier mensen helpen bij het maken van een keuze om een app al dan niet te (laten) gebruiken.
Ten tweede willen we ontwikkelaars suggesties geven om hun apps verder te verbeteren. Een gezonde wisselwerking stimuleren tussen ontwikkelaars, verwijzers, behandelaren en gebruikers vinden we belangrijk. Het succes van een gezondheidsapp is namelijk mede afhankelijk van deze wisselwerking. Immers als de verwijzer of de behandelaar meer vertrouwen hebben in een bepaalde app, zullen zij die ook eerder als tip geven aan een cliënt en ‘m eerder integreren in een eventuele behandeling. Als meer cliënten de app gaan gebruiken, zal dit tot meer tips leiden voor ontwikkelaars. Die kunnen zo de app weer verder verbeteren.
Resultaten weergeven
We zoeken nog uit hoe we de resultaten van de beoordelingen en tests precies willen weergeven. De informatie moet beknopt en helder zijn, maar tegelijkertijd ook gedetailleerd genoeg om een gedegen beeld te krijgen. We bekijken daarbij ook hoe we in de toekomst reviews van gebruikers op kunnen nemen.
Het kan zijn dat een app opnieuw moet worden beoordeeld en de oorspronkelijke beoordeling moet worden aangepast. Dit betekent dat we versiewijzigingen van de app en berichtgevingen over de app moeten monitoren. Hiervoor gaan we een door Orcha ontwikkelde techniek inzetten.
Maatschappelijk belang
Het is de bedoeling dat de GGZ Appwegwijzer niet op een eiland komt te staan. Het ontwikkelen, delen, toepassen en uitbreiden van kennis over e-health is van maatschappelijk belang. Dat maakt dat we de inhoud van de bibliotheek ook overdraagbaar willen maken.
Dit doen we technisch met een zogenaamde API (Application Program Interface). Hiermee is de inhoud uit de GGZ Appwegwijzer te ontsluiten voor andere websites, bijvoorbeeld van een ggz-instelling of van een organisatie als de Nederlandse Patiëntenfederatie. Hiermee willen we voorkomen dat iedereen apart een eigen bibliotheek gaat aanleggen en onderhouden.
Het uitwisselen van kennis willen we daarom met de achterban van MIND en onze partners in de ggz doen. Daarnaast ook met partijen daarbuiten, zoals de GGD. Dat betekent dat we openstaan voor samenwerking en dat we actief contact onderhouden met andere partijen in het veld van de gezondheidszorg.
Wij merken dat de onderlinge openheid en samenwerkingsbereidheid groot is. In het verlengde hiervan willen we met deze partijen gesprekken voeren om te komen tot een passende, duurzame financierings- en organisatievorm. Voor suggesties van iedereen om hier een blijvend succes van te maken staan we open.
Cliënten, naasten of behandelaren die graag apps zouden willen testen, kunnen zich hiervoor aanmelden bij via een e-mail naar rimmert.brandsma@wijzijnmind.nl.
