Door Barbara van der Linden
Naar de themapagina over implementatie

Wat kan een implementatie expert?

Implementatiedeskundigen hebben natuurlijk verstand van het vakgebied. Ze kennen de actuele literatuur over implementatiemodellen en raamwerken en de belemmerende en bevorderende factoren die daarbij een rol spelen.  Ze zijn op de hoogte van de strategieën die kunnen worden ingezet om met die factoren om te gaan zoals informerende, educatieve, faciliterende en sturende aanpakken. Ze hebben ervaring met het toepassen van combinaties daarvan en ook met wat kan werken in welke situatie.

In het algemeen wordt aangeraden om strategieën te kiezen op basis van een goede analyse en dus onderbouwd en systematisch te werk te gaan. De strategieën richten zich op de innovatie zelf, de professionals of andere gebruikers die er mee moeten gaan werken, de organisatie waarin het geïmplementeerd wordt en de bredere context waarbinnen de implementatie zich afspeelt. Mede op basis van de kennis en ervaring kan de expert een analyse maken, een inschatting doen van welke strategieën succesvol kunnen zijn en een plan (helpen) schrijven. De expert biedt de handvatten aan om binnen een project inzicht te krijgen in alle relevante factoren voor implementatie en om het verloop daarvan te evalueren.

Er zijn anno 2018 tal van implementatie frameworks en modellen beschikbaar die een inzicht geven in het proces van implementatie. De implementatie expert zal bekend zijn met veel van deze modellen en raamwerken en kunnen adviseren over de meest passende en de  juiste toepassing hiervan voor het specifieke vraagstuk.

Wat weet een implementatie expert? 

Wat steeds als belangrijk wordt gezien, is kennis van de context waarin gewerkt wordt. Welke spelers of stakeholders zijn er en wat speelt er lokaal maar ook in de betreffende sector? Welke doelgroepen zijn van belang en hoe bereik en betrek je die? Een implementatie expert heeft kennis van de infrastructuur en kan een goede context analyse maken. Daarbij hoort ook inzicht in financieringsmogelijkheden. Dat kunnen tijdelijke subsidies zijn, maar ook de systematiek van structurele bekostiging in de betreffende sector. Ontbreken van financiering is vaak een grote drempel voor succesvolle implementatie.

Implementatie gebeurt meestal in projecten. Projectmanagement-vaardigheden zijn daarvoor essentieel. Planmatig kunnen werken, betrekken en inspireren van medewerkers. Monitoren, tussentijdse resultaten laten zien en bijsturen. Ruimte laten voor lokale aanpassing, maar ook het project op koers houden zijn belangrijk. De implementatie expert kan projectleider zijn of als ‘helper’ of adviseur optreden. Hij of zij moet kunnen schakelen en verbinden tussen alle niveaus en moet beschikken over visie, creativiteit en optimisme. Implementatie duurt lang en kent vaak tegenslagen. Doorzettingsvermogen is vereist!

Ten slotte heeft de expert vaak ook kennis van implementatie onderzoek. Hoe meet je ‘succesvolle’ implementatie en welke onderzoeksdesigns zijn geschikt?

Waar vindt u ze?

In Nederland werken implementatie experts in verschillende soorten organisaties, maar ook als zelfstandig adviseur. Sommigen zijn verbonden aan kennisinstituten zoals Trimbos en Vilans, anderen werken in instellingen zoals implementatiefellows in academische ziekenhuizen. Meestal dus met specifieke kennis van de bepaalde sector, soms omdat ze als zorgprofessional zijn begonnen. Anderen komen uit de sociaal wetenschappelijke hoek, hebben onderzoek gedaan of doen dat nog steeds.

Er zijn implementatieonderzoekers die bijvoorbeeld bij het Nivel, universiteiten bij afdelingen sociale geneeskunde, beleid en management opleidingen en sociale wetenschappen werken. Ze adviseren bij implementatietrajecten, voeren ze ook zelf uit en geven vaak trainingen. Ook bij de landelijke overheid werken implementatie experts, bijvoorbeeld bij het ZiN en bij ZonMw.

Vaak zijn deze experts lid van een of meer netwerken zoals het Nederlands Implementatie Collectief, het Expertiseplatform Implementatie of het Europees Implementatie Collectief. Deze netwerken dienen voor onderlinge uitwisseling en deskundigheidsbevordering.

Tijdens de Week van de Implementatie organiseerde Zorg voor Innoveren een bijeenkomst waar innovatoren en zorgprofessionals vragen konden stellen aan implementatie experts.  Deze experts werkten in een breed scala aan sectoren van preventie, sociaal domein, ziekenhuizen, GGZ, jeugd, eerste lijn en bij de landelijke overheid. De experts traden op als luisterend oor en hielpen bij het verhelderen van het probleem van de vragensteller. Ook werden brede onderwerpen besproken zoals ‘hoe ziet een implementatieproces eruit?’ en ‘hoe zet je een goed implementatieonderzoek op?’

Uit de bijeenkomst bleek behoefte aan het benutten van de expertise van implementatiedeskundigen. Dat kan variëren van een korte consultatie tot een opdracht om mee te werken aan een implementatietraject, liefst al vanaf het begin. Zorg voor innoveren wil deze deskundigheid gemakkelijker vindbaar maken voor zowel innovatoren die hun uitvinding verder op de markt willen brengen als voor professionals en kwaliteitsmedewerkers in de zorg die vernieuwingen willen invoeren.

Daarvoor is een plaats op de Zorg voor Innoveren website ingericht. Daar zijn per sector implementatie-experts te vinden, met een beschrijving van hun competenties en voorbeelden waar ze aan gewerkt hebben. Ze zijn geworven uit de ledenlijsten van bestaande implementatienetwerken. Voorbeelden van implementatietrajecten zijn Kleurjeleven en de implementatie van zelfmanagement binnen de revalidatie.

Tot slot

Implementatie experts zijn veelzijdige mensen die hun eigen weg hebben bewandeld om in het implementatievak terecht te komen. Er is niet één opleiding of één erkend diploma voor implementatie expert en de vraag rijst of die er niet zou moeten komen.

Mensen die zich implementatie expert noemen of door anderen zo worden gezien, hebben een aantal gemeenschappelijke competenties. Kennis van implementatiemodellen en van de context, project en verandermanagement vaardigheden, analytische denkwijzen en volhardende, verbindende persoonlijkheden zijn de belangrijkste.

Dr. Barbara van der Linden is stafmedewerker implementatie en innovatie bij ZonMw en redacteur van KIZ.