Het eerste artikel in deze special is geschreven door Els van der Stelt en Nikki Damen en gaat over hoe het Safety-II gedachtegoed de rode draad vormt van het landelijke patiëntveiligheidsprogramma Tijd voor Verbinding. Hoofdthema’s van dit programma zijn het multidisciplinaire gesprek, antistollingszorg en zorg voor kwetsbare ouderen. Het programma wil een nieuwe weg inslaan; na verantwoording op basis van bereikte resultaten met zorgvuldig gekozen indicatoren, is het nu tijd voor verbinden, leren, vertrouwen in vakmanschap en reflecteren. Het artikel biedt mooie links naar praktijkvoorbeelden en bijeenkomsten vanuit dit programma.
Annemarie Vos-van ’t Riet schrijft over ervaringen bij Treant met de FRAM-methodiek (Functional Resonance Analysis Method), die is toegepast op de overdracht van gegevens van Neurologie naar de Geriatrische Revalidatiezorg voor CVA-patiënten binnen Treant. De aanpak laat het verschil zien tussen de Work-as-Imagined op basis van protocollen en de complexe praktijk van alledag, de Work-as-Done, en hoe dit inzicht de basis vormt om te leren en te verbeteren.
In een volgend artikel van Fenna Mossel, Bettine Pluut en Karen de Bijl-Marcus wordt ingegaan op hoe goed actieonderzoek past in de transitie naar Safety-II. Er wordt ingegaan op hoe actieonderzoek is gedaan binnen de processen van overdracht van patiënten van een derdelijns NICU naar een perifeer ziekenhuis dichter bij huis.
Jan-Willem Weenink en Roland Bal schrijven over anders verantwoorden, de veerkracht van zorgpraktijken en het reflectief inzetten van kwaliteitsinstrumenten. Zij komen tot het inzicht dat horizontaal verantwoorden wordt beïnvloed door verticaal verantwoorden en dat te veel bemoeienis van het management niet goed is, maar te weinig ook niet tot de gewenste (verander)resultaten leidt.
Nienke Luijcks, Irene Grossmann en Maarten van der Laan passen Safety-II en specifiek de FRAM methodiek toe binnen hun onderzoeksaanpak Freedom in a Frame. Deze aanpak kent vier stappen: visualisatie van Work-as-Imagined en Work-as-Done; oplossingen voor hoe het beter kan; micro-experimenten en evaluatie van resultaten.
Ten slotte gaan Eva van Baarle, Jan-Willem Weenink, Roland Bal en Guy Widdershoven in op wat er nodig is voor een rechtvaardige cultuur in zorginstellingen. Gebaseerd op hun onderzoek zijn daar drie voorwaarden voor nodig: open communicatie, ruimte voor emoties en betrokkenheid van leidinggevenden. Ook gaan zij in op uitdagingen op weg naar zo’n rechtvaardige cultuur en op waar de inspectie op moet letten.
Zes mooie artikelen geven zo vorm aan hoe het Safety-II gedachtegoed kan worden opgepakt in de praktijk. We hebben er als KiZ-redactie weer graag aan gewerkt.
De special over Safety-II is samengesteld door Nikki Damen en Kees Ahaus
