Ze hebben het licht gezien. En hoewel ze midden in de proef zitten en dus voorzichtig moeten zijn met hun conclusies, zijn ze heel enthousiast, vertelt uroloog Pim van Leeuwen van het AVL. ‘Hier praten we al tien tot twintig jaar over, en nu wordt het werkelijkheid.’
Met deze operatietechniek moet het in de toekomst mogelijk worden om kankercellen heel precies op te sporen en te verwijderen met behoud van omliggende zenuwen en signalen. In het AVL wordt de techniek nu toegepast tijdens een robot-geassisteerde laparoscopische verwijdering van de prostaat – een radicale prostatectomie, in chirurgentaal.

Lichtfrequentie

Van Leeuwen legt uit hoe het werkt: ‘Ongeveer een uur voor de operatie krijgt de patiënt via een infuus het middel OTL78 toegediend. Dat hecht zich aan het eiwit PSMA, dat specifiek voorkomt op prostaatkanker. OTL78 en het eiwit worden zichtbaar in een bepaald spectrum van het licht. Met een speciale camera die we laparoscopisch inbrengen, is die lichtfrequentie goed te zien. Dat is een andere camera dan nu in de robotarm zit ingebouwd.’ Dankzij de opgelichte cellen kan de operateur de tumor met meer precisie lokaliseren.

Fluorescentie

‘Het primaire doel van de studie is om te kijken hoe en in welke dosis het middel het beste en meest veilig werkt’, zegt Pim van Leeuwen. Als er veertien patiënten behandeld zijn, volgt een eerste evaluatie. Eind van het jaar hoopt het AVL voldoende patiënten te hebben behandeld om meer te kunnen zeggen over de bruikbaarheid van de stof. Maar de uroloog is nu al enthousiast. ‘We zien veel meer dan we van tevoren hadden bedacht. Het is prachtig dat prostaatkanker nu tijdens de operatie wordt gevisualiseerd, en niet allen via PET-scan of MRI. Voorheen stonden we altijd op vooraf gemaakte beelden of op anatomische kennis te opereren. Dan vraag je je altijd af of alles eruit is of niet. Hopelijk kunnen we in de toekomst specifieker prostaatkanker wegnemen met hulp van de fluorescentie. Dat werkt heel duidelijk en precies. Maar we zijn er nog niet. Dit vraagt nog veel meer onderzoek.’
Tijdens het onderzoek zal ook worden gekeken of eventuele lymfeklieruitzaaiingen goed zichtbaar kunnen worden gemaakt, en het onderscheid tussen kwaadaardig en goedaardig weefsel van de prostaat.

Gezamenlijk onderzoek

Er loopt ook een onderzoek in Oxford, maar deze toepassing is uniek in Nederland, zegt Van Leeuwen. In de proef werkt AVL – dat onderdeel is van het Prostaatkankernetwerk Nederland – samen met het Centre for Human Drug Research (CHDR) en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Het CHDR en LUMC leveren het middel OTL78 en de speciale fluorescentiecamera.