Tanzi is een van de meest gerenommeerde onderzoekers op het gebied van Alzheimer. Hij doet zijn uitspraken in het komende nummer van Zorgvisie magazine, dat op 27 maart verschijnt.

Ophopingen in de hersencellen

Tanzi slaagde er in oktober vorig jaar in om bij stamcellen van de hersenen Alzheimer op te wekken. Het was de eerste keer dat niet alleen plaque-vorming optrad maar ook ophopingen (tangles) in de hersencellen. ‘Daarmee kwam ook een eind aan een 30 jaar oude discussie of de vorming van amyloïde eiwitfragmenten (plaques) de oorzaak is van Alzheimer. We hadden tot dan maar een deel van het pathologische plaatje. Nu hebben we een volledig model dat de aandoening in kaart brengt’, aldus Tanzi. Farmaciebedrijven richten zich tot nu toe vooral op het afremmen of ongedaan maken van de plaquevorming.

Experimenteel medicijn

Ook buiten Boston wordt vooruitgang geboekt. Het Amerikaanse bedrijf Biogen behaalt gunstige uitkomsten in fase 1 van het onderzoek naar een experimenteel medicijn dat plaquevorming tegengaat. De resultaten zijn zo veelbelovend dat Biogen in december vorig jaar bekendmaakte dat het fase 2 overslaat en het medicijn direct bij een grotere groep van honderden tot duizenden mensen gaat testen (fase 3).

Tanzi richt zich in zijn zoektocht naar een geneesmiddel nu ook op de ophopingen in de hersencellen. ‘Op basis van ons model kan ik medicijnen testen die de vorming van die ophopingen aanpakken.’ Omdat er geen muizen meer nodig zijn om medicijnen te testen, ontstaat er een gigantische versnelling in het medicijnenonderzoek. In een paar maanden tijd kunnen duizenden stoffen worden getest. Op basis van het onderzoek van de afgelopen maanden worden twee stoffen verder getest.

Effecten gezonde leefstijl

Daarnaast is Tanzi betrokken bij fundamenteel onderzoek naar de effecten van een gezonde leefstijl op het ontstaan van Alzheimer. In dit zogenoemde SBTI-onderzoek (Self-Directed Biological Transformation Initiative) wordt onderzocht wat de klinische effecten zijn van dieet, meditatie en leefwijze op de gezondheid van mensen. Vertrekpunt is de Ayurvedische geneeskunde, een oude Indiase geneeskunde. Tanzi: ‘We weten dat cholesterol, stress en een gebrek aan beweging van invloed zijn op het ontstaan van Alzheimer. Stress beschadigt lichaamscellen en met meditatie kun je stress managen. In de SBTI-studie onderzoeken we wat het effect is van meditatie op beschadigde genen. Er is, schat ik, nog vijf tot tien jaar onderzoek nodig om echt uitspraken te kunnen doen.’

Meer synapsen

Een andere manier om het ontstaan van Alzheimer tegen te gaan, ligt volgens Tanzi in de aanmaak van meer synapsen, de verbindingen tussen de zenuwcellen. ‘De hersenen zijn dynamisch. Als we iets nieuws leren, worden nieuwe synapsen aangemaakt. Dat blijft doorgaan. Hoe groter je synapsreserves zijn, des te minder kans je hebt op het ontstaan van Alzheimer. Als je ouder bent, is je synapsreserve net zal belangrijk als je opgebouwde pensioen. Het is daarom zaak om jezelf intellectueel te blijven uitdagen en nieuwe dingen te leren. Oftewel: You have to be a student every day to become a master.’