Dat is een van de aanbevelingen uit de Positioneringsnota medisch specialisten in de ggz, die is geschreven door een werkgroep bestaande uit psychiaters, klinisch geriaters en een kinderarts. De positioneringsnota is geschreven in opdracht van Federatie Medisch Specialisten (Federatie) en de Landelijke vereniging van Artsen in Dienstverband (LAD). De concrete aanbevelingen in het document zijn gedaan met het oog op de toekomst zoals omschreven in het visiedocument Medisch Specialist 2025 van de Federatie.
Positie medisch specialisten
Medisch specialisten binnen de ggz hebben volgens de werkgroep een belangrijke positie binnen het omvangrijke zorgnetwerk van de ggz. Ze bekleden verschillende rollen: die van behandelaar/expert, netwerker, consulent, coach en opleider, wetenschapper en innovator en die van belangenbehartiger. Een psychiater heeft volgens de werkgroep dan ook de kennis en kunde om over de domeinen heen in te schatten op welke plek en op welk moment de patiënt de juiste zorg kan krijgen.
Veranderingen
De Federatie en de LAD vinden het echter belangrijk dat medisch specialisten in de ggz hun positie binnen het werkveld versterken. Er vinden namelijk momenteel en in de komende jaren veel ontwikkelingen plaats. Zo moeten medisch specialisten meer dan ooit kennis hebben van juridische zaken en hebben ze te maken met de diverse financieringsstromen binnen de ggz-instelling. Ook de werkdruk die ontstaat door de personeelstekorten moet worden verminderd. Door de veranderende zorgvraag en de vergrijzing speelt bovendien de vraag hoe medisch specialisten goede zorg kunnen blijven leveren.
Medische staf
Ten eerste vindt de werkgroep het belangrijk dat er in alle ggz-instellingen een medische staf wordt gevormd, zodat medisch specialisten kunnen meebeslissen en met hun raad van bestuur samen belangrijke afspraken kunnen maken. Deze aanbeveling is inmiddels ook overeengekomen in het recent gesloten onderhandelaarsakkoord voor de Cao ggz. De Federatie, de LAD en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) ondersteunen medisch specialisten bij het oprichten van een medische staf. Een toolkit die ze hebben opgesteld biedt medisch specialisten in acht stappen houvast. De partijen raden aan om eerst te peilen hoe groot de belangstelling is voor een medische staf, dan te bepalen wat het doel en de toegevoegde waarde zijn voor zowel medisch specialisten als de raad van bestuur en over welke onderwerpen de medische staf kan praten. Eerder dit jaar maakten psychiaters al kenbaar dat ze mee willen praten over het beleid van ggz-instellingen.
Domeinoverstijgend netwerk
De werkgroep benoemt dat meer aandacht voor het leveren van de juiste zorg op de juiste plek vraagt om samenwerking binnen een domeinoverstijgend netwerk rondom de patiënt. ‘Het is belangrijk dat er een sterke zorginhoudelijke verbinding bestaat tussen de medisch specialist en de ggz-instelling.’ Een randvoorwaarde is volgens de werkgroep wel dat er een goed functionerend netwerk is voor gegevensuitwisseling over de domeinen heen. ‘De AVG is hierin leidend en waarborgt de privacy van de patiënt, maar kan tevens tot (administratieve) uitdagingen leiden.’
Werkdruk
De administratieve druk is juist waarin psychiaters ontlast moeten worden zodat zij hun zorgtaken beter kunnen uitvoeren. ‘Er is onderzoek nodig naar de energiebronnen en -vreters om actief aan de slag te kunnen het werkplezier te vergroten en de uitstroom te verminderen.’ Er is ook een rol weggelegd voor de bestuurders. Zij moeten de administratieve lasten reduceren zodat medisch specialisten zich primair kunnen bezighouden met de behandeling van de patiënt, schrijft de werkgroep. Bovendien moeten ze proberen zo veel mogelijk interne regels te schrappen en de controlebehoefte verminderen.
Zorg overdragen
Vanwege de werkdruk worden taken van de medisch specialist soms overgedragen aan andere zorgprofessionals. De ontwikkeling dat deze taken dan bij de goedkoopste kracht terecht komen, is volgens de werkgroep ‘niet altijd wenselijk’. De werkgroep spreekt zich daarom expliciet uit over de triage: ‘De medisch specialist die – al dan niet tijdelijk – als regiebehandelaar optreedt, moet eindverantwoordelijk zijn voor de triage, maar hoeft deze niet bij elke patiënt zelf uit voeren en beslist zelf welke patiënten alsnog door hem gezien worden.’
Competenties
‘Veranderingen zoals de opkomst van de netwerkgeneeskunde, empowerment van de patiënt, demedicalisering, het regiebehandelaarschap en digitalisering stellen nieuwe eisen aan de kennis, kunde en vaardigheden van de medisch specialist in ggz-instellingen’, schrijft de werkgroep. Er zou dus ook binnen de opleidingen een en ander moeten veranderen. Zo zou er meer aandacht moeten komen voor competenties die nu werkzame psychiaters nodig hebben op het gebied van samen beslissen, het ontwikkelen van de coachende rol voor de patiënt en zijn gezondheidsvaardigheden, de rol van de medisch specialist bij preventie en samenwerken binnen netwerken.
We moeten juist toe naar een veel mindere afhankelijkheid van psychiaters in GGZ-instellingen. Ik ben echter voor meer zorgverleners betrekken bij het beleid van de instelling zodat meer zich kunnen vinden in het gevoerde beleid.
Psychiaters hebben vaak de neiging om zich te gaan gedragen als zonnekoningen en in mindere mate zonnekoninginnen binnen een instelling.
Best als een instelling een grotere rol wil laten invullen door de psychiaters maar niet als verplichting, laat die keus open voor instellingen die dat niet willen.