Bijna twintig psychologen en onderzoekers gaan op zeven locaties in Nederland met de nieuwe therapievorm aan de slag. Over twee jaar weet psychiater Wim Veling, hoofd van het psychoseteam van het Universitair Centrum voor Psychiatrie van het UMCG, wat de effecten zijn. Hij is hoopvol gestemd: ‘Wie weet kunnen patiënten in de toekomst gewoon achter hun eigen computer kruipen, een virtual reality bril opzetten, en een ‘onderhoudstraining’ volgen om de klachten te verminderen, terwijl een psycholoog op afstand de resultaten volgt.’

Virtuele metro

Tien jaar geleden bouwden Britse wetenschappers een virtuele metro waarin mensen met achterdochtgevoelens – bril voor de ogen, koptelefoon op het hoofd – drie haltes konden meereizen. Onderweg bekeken de onderzoekers hoe patiënten op de omstandigheden reageerden. In de jaren daarna werd virtual reality ook ingezet voor onderzoek naar onder meer hoogtevrees, vliegangst en pleinvrees.

Wim Veling

Vanaf 2011 breidde Veling het onderzoek uit door de karakteristieken van de virtuele omgeving te manipuleren. Zo kon hij preciezer vaststellen wat bij mensen spanning of achterdocht veroorzaakte: ‘De resultaten waren bemoedigend, want de situaties waarin patiënten verzeild raakten, voelden voor hen ontzettend echt. Ze werden er bang van.’

Virtual reality

Psychosepatiënten hebben geen Eiffeltoren, vliegtuig of Sint Pietersplein nodig om bang te worden, licht het UMCG toe. Zij kunnen overvallen worden door wanen en angst in het leven van alledag. Daarom krijgen ze in de virtual realitybehandeling normale sociale situaties geprojecteerd: een ritje in de bus, boodschappen doen, winkelen en een cafébezoek. Hun kijkrichting en bewegingen, transpiratie en hartslag wordt gemeten. Daarnaast beantwoordt de patiënt vragen over stressgevoelens en angsten, zodat de psycholoog kan vaststellen wat hiervan de oorzaak was.

Virtuele café

‘Bij reguliere cognitieve therapie moet je reconstrueren wat de patiënt eerder in de tijd heeft meegemaakt op basis van de verhalen die hij er zelf over vertelt. Dat kan best lastig zijn’, vertelt Veling. ‘Met virtual reality ben je zelf ter plaatse en kun je meteen zien wat het effect is van een bepaalde oefening.’ In het virtuele café kan de psychiater beïnvloeden hoe druk het is, welke emoties de personages hebben, hij kan een politieauto in beeld parkeren en flarden van zinnetjes laten horen uit gesprekken die de personages voeren. De oefeningen worden steeds moeilijker, zodat de patiënt gewend raakt aan hogere stressniveaus en zijn angst uiteindelijk zakt.