Een interview met Ria Stegehuis (raad van bestuur Espria), Monique Staps (Espria Ledenvereniging) en Karlien Luitjes (NAAST-ZCN)

De zorgorganisaties van Espria, medisch servicecentrum NAAST-ZCN en Espria Ledenvereniging, moeten naadloos samenwerken met welzijnsorganisaties, huisartsen en ziekenhuizen in de regio als het aan Ria Stegehuis ligt: “Dat doen we nu al deels, maar dat kan nog veel meer geïntegreerd en uitgebreid worden. Met als doel dat de cliënt passende zorg krijgt op een efficiënte manier.” De zorg in Nederland moet anders georganiseerd en gefinancierd worden, vindt zij. “Daar zetten wij als Espria al flinke stappen in. Maar dat kunnen we niet alleen. We zullen met elkaar moeten samenwerken om passende zorg – ook in de toekomst, te kunnen garanderen. Ik hoop dat er over tien jaar meer gekeken wordt naar de leefwereld van mensen; wat heeft deze persoon nodig in zijn leven en hoe kunnen wij passende zorg bieden als zorg nodig is? Er is door de financiële middelen die het Rijk nu beschikbaar stelt voor de transformatie, al veel mogelijk en er gebeurt gelukkig ook al heel veel. Toch is dat niet toereikend voor de veranderingen die op ons afkomen.”

Eigen belang

“In de uitvoering gaan we vaak nog veel uit van het belang van de eigen organisatie. In Noord-Nederland bijvoorbeeld zijn 35 bestuurlijke tafels actief maar deze hebben nog niet tot grote veranderingen geleid. Wij vragen dan ook van het ministerie om op basis van een heldere visie passende middelen vrij te maken ter ondersteuning van de regionale en lokale transformatie. Het gaat dan bijvoorbeeld om nieuwe governancevormen of het ontwikkelen van landelijke richtlijnen voor standaardisatie van zorginformatie. Alleen dan – met de juiste middelen en kaders – zullen we als zorgorganisaties goed samen kunnen werken en de zorg klaarmaken voor de toekomst!”

Wie gaat over de zorg?

Monique Staps werkt voor Espria Ledenvereniging, waar zo’n 300.000 huishoudens in Nederland lid van zijn. “Veel van onze leden vinden het doodnormaal om af en toe iets voor een zieke buur te doen. Het is niet meer zoals vroeger dat mensen elke vrijdagmiddag naar het buurthuis willen voor vrijwilligerswerk. Uit onderzoek blijkt dat veel mensen best iets willen doen voor een ander. Alleen niet als vaste verplichting. Wij hebben een leden-voor-ledenplatform ontwikkeld, waar leden en zorgprofessionals hulpvragen beantwoord kunnen krijgen met mensen uit hun eigen buurt, het heet Zorghulp. We zien ook grotere, meer georganiseerde burgerinitiatieven. Helaas gebeurt het nog te vaak dat burgerinitiatieven door systemen worden vermalen. En dat is jammer. Ik heb er alle vertrouwen in dat de overheid een manier gaat vinden om meer ruimte te geven aan zorg gerelateerde burgerinitiatieven en dat moet ook, want de formele zorg kan het niet langer alleen. De zeggenschap over zorg verschuift stukje bij beetje richting de burger. De ledenvereniging vindt het daarbij van belang dat de burger dan ook meer stem en zeggenschap krijgt over de ontvangen zorg of hulp.”

Espria Ledenvereniging heeft onderzoek gedaan onder 15.869 burgers, waarbij 80 procent van de respondenten zegt zich zorgen te maken over hoe de zorg in Nederland is geregeld als zij straks oud zijn. “Mensen maken zich vooral zorgen over de beschikbaarheid en de toegankelijkheid van zorg”, geeft Staps aan: “Waar de ledenvereniging het burgerperspectief goed kent, weten de zorgorganisaties van Espria veel over patiënten en cliënten. Door de beide perspectieven te combineren vormt we een krachtige combinatie.”

‘Zorg leveren op de oude manier is onhaalbaar’

In 2040 moet een op de vier werkenden in de zorg werkzaam zijn, willen we voldoende zorg op de oude manier kunnen blijven bieden, volgens onderzoek van de Sociaal Economische Raad. Espria voelt de urgentie om de zorg te veranderen, benadrukt bestuurder Stegehuis. “We moeten zorg leveren maar zien ook dat het steeds moeilijker wordt om dat op de oude manier te blijven doen. Daarom investeren we in nieuwe methodes om zorg te kunnen blijven leveren, dat betekent een combinatie van handen aan het bed en zorg op afstand. Er hoeft niet altijd een wijkverpleegkundige fysiek aanwezig te zijn. Met een slimme samenwerking van telefonisch contact en meetapparatuur kom je al een heel eind. Tijdens de pandemie was de urgentie zodanig dat medisch servicecentrum NAAST-ZCN in no-time met het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen thuismonitoring had opgezet om zo veel mogelijk bedden vrij te laten voor de mensen die dat echt nodig hadden.” Stegehuis ziet nu landelijk de trend dat deze manier van werken weer minder aandacht krijgt terwijl de noodzaak volgens haar minstens zo hoog is en de uitwerking relatief makkelijk. “Het vraagt echt niet om speciale technieken, bijna iedereen heeft tegenwoordig wel een smartphone of een iPad.”

“Het monitoren via een Apple Watch is een goed en preventief middel”, bevestigt Staps. “Als Espria Ledenvereniging laten we dan ook onze stem horen als een van de grootste vertegenwoordigers van informele zorg. En natuurlijk zitten we zelf ook niet stil. In onze community kunnen burgers terecht voor allerlei vragen over het smart monitoren. Maar ook huisbezoeken van onze ledenadviseurs blijven van belang. Zij hebben tijd om mensen advies te geven over bijvoorbeeld veilig wonen, rouw, verlies, opvoeding of eenzaamheidsproblematiek.”

Om de thuiszorg verlichting te bieden, werkt Espria aan een triagetool waarmee burgers met een vraag niet rechtstreeks bij de zorg uitkomen. “Waar moet ik naar toe met mijn hulpvraag? Daar zitten veel mensen mee. Met deze tool wordt snel duidelijk waar je terecht kan. Soms kom je dan uit bij NAAST-ZCN voor medisch digitale oplossingen, bij Espria Ledenvereniging voor hulp of ondersteuning of toch bij de thuiszorg. Dit kan veel zorg gaan schelen, en dat geeft weer ruimte om de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg op niveau te houden”, zegt Staps.

‘Meer handen aan het bed is een utopie’

Die ruimte is hard nodig, vindt Karlien Luitjes van NAAST-ZCN. ‘Het is een utopie om te denken dat in 2040 een op de vier mensen in de zorg werkt. Regelmatig hoor je politici zeggen dat er meer handen aan het bed moeten. Natuurlijk is en blijft de zorg fysiek nodig, maar vele manieren van zorg zijn ook prima mogelijk via zorg op afstand. Vanuit ons medisch servicecentrum hebben wij jarenlange ervaring in zorg op afstand. Met thuismeten voorkom je dat een patiënt voor simpele controles naar het ziekenhuis hoeft, maar op afstand goed in de gaten wordt gehouden en zo verzekerd is van veilige en goede zorg. De patiënt heeft eigen regie en herstelt in de eigen omgeving. De arts is op de achtergrond aanwezig en kan behandelen mocht het nodig zijn én kan zich bezighouden met zorg die echt nodig is.’

Zorg op afstand

“Als medisch servicecentrum zijn we bereikbaar voor meer dan een miljoen Nederlanders en we groeien nog steeds”, vertelt Luitjes. “Best practices zijn er dan ook volop. Volgens landelijk vastgestelde richtlijnen is voor risicovolle medicatie bijvoorbeeld een dubbele check nodig. Een wijkverpleegkundige moet dan via het vier ogenprincipe medicatie toedienen. Het is toch fantastisch dat dat kan via een check op afstand door de verpleegkundige van NAAST-ZCN? Ook als je in de nachtdienst zit en alleen bij een cliënt bent en twijfelt of je met een arts moet bellen. Dan zijn wij er voor verpleegkundige triage en advies op afstand. Daarmee voorkom je overbelasting van de huisartsenpost of de Specialist Ouderengeneeskunde. Wat ons betreft is zorg op afstand de absolute toekomst om de zorg overeind te houden. Om de zorg ook naar de toekomst toe toegankelijk en betaalbaar te houden, zullen alle betrokken organisaties in de zorg- en welzijnssector nog meer moeten gaan samenwerken.”