Door Michelle Jonker , Tijn Kool (IQ Healthcare, Radboudumc) en Sjoerd Repping (Amsterdam UMC). Zij zijn allen betrokken bij het programma Zorgevaluatie en Gepast Gebruik (ZE&GG), HLA-MSZ*. 

Bewezen beste zorg is voor iedereen een doel waar de handen vaak snel voor op elkaar gekregen worden, want iedereen is tenslotte de zorg in gegaan om mensen te helpen en dat wil je op de best mogelijke manier doen. Toch blijkt het implementeren van die bewezen beste zorg nog niet zo eenvoudig.

Implementeren is een delicaat veranderingsproces dat de nodige tijd kost en verandering in gedrag en handelen vraagt van alle betrokken partijen. De organisatie moet er klaar voor zijn en bestaande systemen en processen moeten erop ingericht worden. Mensen moeten bereid zijn om dingen op een andere manier te gaan doen en de concrete resultaten laten soms even op zicht wachten.

Stuk voor stuk (mogelijke) belemmeringen die de weg naar implementatie van bewezen beste zorg op zijn minst gezegd wat hobbelig maken. Maar juist die belemmeringen wil het programma ZE&GG benoemen, bespreken én oplossen.

Lerend gezondheidszorgsysteem

Met het ZE&GG-programma streven de HLA-MSZ partijen naar een lerend gezondheidszorgsysteem waarmee Nederland het eerste land ter wereld zou moeten worden waarin zorgevaluatie en gepast gebruik integraal onderdeel zijn van beleid én praktijk.

Binnen ZE&GG wordt gewerkt met de Cirkel van Gepast Gebruik. Deze Cirkel – opgebouwd uit de elementen agenderen, evalueren, implementeren en monitoren – vormt de kern van de leer- en verbetercultuur. Alleen door de Cirkel steeds opnieuw en helemaal te doorlopen, komen we tot de implementatie van de bewezen beste zorg. Daardoor wordt continu het onbekende geëvalueerd en bewezen effectieve zorg geïmplementeerd, waardoor de patiënt uiteindelijk de bewezen beste zorg krijgt.

Ontstaan vanuit het veld

De HLA-MSZ partijen (zie kader onder dit artikel) hebben de beweging om te komen tot de implementatie van de bewezen beste zorg in 2018 gezamenlijk ingezet vanuit de overtuiging dat dit alleen door samenwerken mogelijk is. Niemand kan dit alleen, alle partijen zijn nodig om deze verandering tot stand te brengen.

De HLA-MSZ partijen hebben daarom de handen ineengeslagen om een lerend gezondheidszorgsysteem te creëren waarmee ze de bewezen beste zorg voor iedereen willen leveren. Ze hebben samen afgesproken dat in 2025 zorgevaluatie integraal onderdeel is van het reguliere zorgsysteem en hebben daarvoor samen het programma Zorgevaluatie en Gepast Gebruik (ZE&GG) opgericht.

Het grootste verschil met bestaande verbeterprogramma’s voor de zorg is dat dit programma nadrukkelijk is ontstaan vanuit het veld en gedragen wordt door alle partijen. Alle partijen zijn daardoor medeverantwoordelijk voor het succes waardoor iedereen eigenaarschap voelt voor de gestelde doelen.

ZE&GG tools om te helpen bij implementeren

Implementeren betekent veranderen en verandering is een tijdrovend en delicaat proces. Het ontbreekt vaak niet aan de wil, maar aan allerlei randvoorwaarden zoals de inrichting van processen, structuren, kennis of financiering. Het programma wil deze belemmeringen in kaart brengen en zoveel mogelijk wegnemen of oplossen.

Op basis van bestaande kennis en literatuur en uitgaande van de behoefte van de HLA-MSZ partijen, werkt ZE&GG met een aantal centrale elementen (tools) die de implementatie van de bewezen beste zorg faciliteren:

• Er is een landelijke ZE&GG implementatieagenda gepubliceerd met daarop 182 onderwerpen over gepast gebruik die direct in de klinische praktijk gebracht kunnen worden. Zorgaanbieders kunnen met deze implementatieagenda kijken welke kennis bij hen al geïmplementeerd is in de dagelijkse praktijk en waar nog verbeterpunten liggen.
• Met Spiegelinformatie wordt de implementatie van de onderwerpen van de implementatieagenda gefaciliteerd. Zorgaanbieders en zorgverleners zien met deze informatie hoe zij het doen en waar voor hen verdere verbetering mogelijk en nodig is. Voor 90 onderwerpen van de implementatieagenda hebben bestaande data-analyse partijen aangegeven dat er spiegelinformatie beschikbaar is. Voor 20 van deze spiegels worden in 2021 uniforme datadefinities, streefnormen en streeftijden, en afspraken over de volgorderijkheid van het gebruik van de spiegels gerealiseerd.
  Voor MRI’s en kijkoperaties bij degeneratieve knieklachten is spiegelinformatie op basis van declaratiedata teruggekoppeld aan orthopeden in meerdere MSZ-instellingen (van umc tot zelfstandige kliniek). De medisch specialisten kregen zo inzicht in het eigen gebruik van MRI’s en kijkoperaties en konden dit vervolgens vergelijken met de andere centra. Hiermee werden implementatie van de richtlijn en verstandige keuzes gestimuleerd.
• De implementatie van onderwerpen van de implementatieagenda is ook meegenomen in de afspraken tussen de NVZ en ZN voor 2021 in het kader van het ‘veiligstellen en versnellen van transformatie’. Alle NVZ-leden selecteren en implementeren nu samen met zorgverzekeraars de tien voor hen meest relevante onderwerpen. Ook alle umc’s aangesloten bij de NFU gaan tien onderwerpen van de implementatieagenda implementeren. Daarnaast hebben ook zelfstandige klinieken aangesloten bij ZKN recent aangegeven met de implementatieagenda te gaan werken.
• De focus ligt op het leren van elkaar en het verbeteren van de kwaliteit van zorg. De Cirkel van Gepast Gebruik is nooit af. Agenderen, evalueren, implementeren en monitoren wordt namelijk een continue proces. Er is een koplopernetwerk van ziekenhuizen en zelfstandig klinieken dat graag voorop wil lopen met deze verandering. Momenteel hebben Amsterdam UMC, Ikazia Ziekenhuis, Dijklander Ziekenhuis, Ziekenhuis Tsjongerschans, Isala, Gelre Ziekenhuizen, Gelderse Vallei, Ziekenhuisgroep Twente, Zuyderland, Viasana, Oogcentrum Noord-Holland, Stichting Oogheelkunde Rijswijk, Rugpoli, Annatommie, Equipe Zorgbedrijven en Andros Mannenkliniek zich als koploper aangemeld. Zij zullen vooroplopen in de implementatie en ontvangen hierbij van onze maximale ondersteuning. De koplopers inspireren en helpen weer andere zorgverleners door als voorbeeld te dienen en hun kennis over het implementeren te delen. Ook wordt gewerkt aan het ondersteunen van wetenschappelijke verenigingen en patiëntenverenigingen om aan de slag te gaan met zorgevaluatie en gepast gebruik.
• De afspraken die gemaakt worden door de HLA-MSZ partijen zijn niet vrijblijvend. Nog dit jaar wordt in samenwerking met zorg-datapartijen DHD en Vektis een landelijke implementatiemonitor opgeleverd waarmee de vorderingen met betrekking tot implementatie inzichtelijk gemaakt worden. Voor twintig onderwerpen van de implementatieagenda wordt in 2021 zichtbaar hoe ver de implementatie landelijk gevorderd is en op welke onderwerpen nadere acties nodig zijn. Op deze wijze kunnen de HLA-MSZ partijen samen sturen op implementatie.

Concrete hulp voor succesvolle implementatie

Een belangrijke factor voor succesvolle implementatie is dat het programma ZE&GG geen hoog-over verhaal is met tips hoe je het best kunt implementeren. Er worden concrete handvatten geboden, er wordt actief meegedacht en geholpen belemmeringen weg te nemen. Samen met de zorgverleners op lokaal niveau wordt er aan de slag gegaan met de implementatie van zorgevaluatie en gepast gebruik. Dat is belangrijk, want iedere werkcultuur is anders en dus werkt ook de implementatie anders. Koplopers en andere ziekenhuizen kunnen hierbij leren van elkaar gedurende dit proces, gefaciliteerd door ZE&GG.

Eigen strategie

Samen wordt gekeken hoe het verhaal van ZE&GG in de eigen strategie van de zorgorganisatie past. Wie moeten er op de hoogte zijn van de verandering, wie denken er mee en wie moeten er misschien nog een beetje over worden gehaald? Ziekenhuizen en zelfstandige klinieken worden geholpen bij de keuze van de onderwerpen van de implementatieagenda. ZE&GG vervult een faciliterende en coördinerende rol bij de afspraken tussen zorgverzekeraars en NVZ, ZKN en NFU. Ziekenhuizen is gevraagd om in plannen van aanpak aan te geven hoe ze 10 punten van onze implementatieagenda concreet willen gaan implementeren.

Samenwerkingsplatform

De koplopers uit het koplopernetwerk lopen voorop in de uitwerking van hun implementatiestrategieën en kijken momenteel wat wel werkt en wat niet. ZE&GG biedt ziekenhuizen en zelfstandig klinieken een samenwerkingsplatform (de HUB) waar zij contacten en implementatiekennis kunnen delen. Ook biedt ZE&GG hier een implementatie- en communicatietoolbox aan met allerlei hulpmiddelen.

Het programma is er verder om vragen te beantwoorden, belemmeringen weg te nemen en mensen op weg te helpen. Waar nodig worden implementatie-experts aan concrete hulpvragen gekoppeld. Tevens is er een laagdrempelig inloopspreekuur waar hulpvragen besproken kunnen worden. Er worden (online) leerbijeenkomsten georganiseerd over implementatie in het algemeen en over specifieke onderwerpen op de implementatieagenda. Tijdens deze leerbijeenkomsten over specifieke onderwerpen delen ziekenhuizen ervaring, geleerde lessen, belangrijkste uitdagingen en praktische tips.

Voor de verpleegkundige onderwerpen op de implementatieagenda is samen met de V&VN een apart implementatieproject gestart. Hierbij ondersteunt ZE&GG samen met de V&VN verpleegkundigen en verzorgenden bij implementatieonderwerpen die raken aan het verpleegkundig handelen.

Samenwerken

Vanuit de overtuiging dat alleen door samen te werken aan de verandering die nodig is om tot de bewezen beste zorg te komen werken de partijen binnen HLA-MSZ ieder vanuit hun eigen rol en expertise, samen in het programma ZE&GG.

Contact opnemen met ZE&GG kan via implementeren@zorgevaluatiegepastgebruik.nl. 

Over ZE&GG

Het programma Zorgevaluatie en Gepast Gebruik (ZE&GG) is een gezamenlijk initiatief van alle betrokken partijen in de medisch specialistische zorg. Hierin zijn patiënten, zorgverleners, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en overheid vertegenwoordigd. Samen hebben deze partijen hun afspraken vastgelegd in het Hoofdlijnenakkoord Medisch Specialistische Zorg (HLA-MSZ). ZE&GG wordt uitgevoerd in opdracht van alle HLA-MSZ partijen:

• Federatie Medisch Specialisten
• Patiëntenfederatie Nederland
• Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra
• Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen
• Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland
• Zelfstandige Klinieken Nederland
• Zorgverzekeraars Nederland
• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

ZE&GG wordt gefaciliteerd en gemonitord door Zorginstituut Nederland, heeft ZonMw als strategische partner en wordt structureel gefinancierd door het ministerie van VWS.

Samensturende netwerkorganisatie

Het ZE&GG programma is een samensturende netwerkorganisatie van, door en voor de HLA-MSZ partijen. Het programma heeft een voorzitter, een projectorganisatie, een werkorganisatie en een stuurgroep. De ZE&GG stuurgroep bestaat uit de bestuurlijke portefeuillehouders van de acht ondertekenaars van het HLA-MSZ, het Zorginstituut (adviseur) en ZonMw (toehoorder). Vanuit hun bestuurlijke expertise geven de partijen op deze wijze sturing aan de inhoud van het programma en dragen zij ook de gezamenlijke bestuurlijke verantwoordelijkheid voor het bereiken van de doelstellingen van ZE&GG.

De ZE&GG werkorganisatie bestaat uit inhoudsdeskundigen van de HLA-MSZ partijen en het Zorginstituut. Deze inhoudsdeskundigen vervullen drie rollen: (1) de onderlinge verbinding tussen de partijen zoals verenigd binnen ZE&GG, (2) de verbinding tussen

ZE&GG en de achterban van de specifieke partij en (3) de ambassadeursrol binnen de specifieke partij om daar de benodigde acties en beweging aan de gang te krijgen.

De ZE&GG werkorganisatie neemt in gezamenlijkheid besluiten over de uit te voeren acties en de te varen koers. De ZE&GG projectorganisatie wordt geleid door de voorzitter van ZE&GG en is verantwoordelijk voor het uitvoeren van alle acties die beschreven staan in het jaarplan en het waar nodig ondersteunen van de HLA-MSZ partijen.

Ga naar de volledige special van KiZ over implementatie >>