Artikel bewaren

U heeft een account nodig om artikelen in uw profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Zorg voor de onderneming

Eindredacteur
Niet alleen van bestuurders in de zorg wordt ondernemerschap gevraagd. Iedere medewerker zou zich bewust moeten zijn van de samenhang tussen zijn activiteiten en gedrag, kosten en opbrengsten van de zorgonderneming in geld uitgedrukt en de realisatie van de missie die niet in geld is uit te drukken. Dit artikel biedt hun een referentiekader.
Zorg voor de onderneming

Met prestatiefinanciering zijn de inkomsten van een zorgbedrijf afhankelijk geworden van geleverde zorgprestaties. Die financiële onzekerheid maakt van elk zorgbedrijf per definitie een onderneming.

Natuurlijk kregen zorgbedrijven bij budgetfinanciering, hun geld ook niet zonder slag of stoot. Er waren regels, kritische gesprekken en bezuinigingen. Maar uiteindelijk werden altijd alle kosten betaald. Bij prestatiefinanciering, of het nu gaat om dbc’s of zzp’s, zijn zorgprestaties gedefinieerd en liggen de tarieven, al dan niet na onderhandeling, vast. Je moet het er als zorgbedrijf maar mee doen. Lukt het niet om ‘rond’ te komen, dan komt de zorg in gevaar. Zorg waar professionals en ondersteuners vaak keihard en met enorme toewijding aan werken.

Waarde en missie

Ondernemerschap staat voor het creëren van waarde: het realiseren van zorgprestaties door inzet van schaarse middelen. De inzet bestaat uit materialen, apparatuur, en mensen met kennis die arbeid verrichten. De uitkomst is de geleverde zorg aan patiënten, bewoners of cliënten. De waarde van deze zorgprestaties is hoger dan de waarde van de ingezette middelen. Anders hadden de schaarse middelen beter voor een ander doel kunnen worden ingezet.

Waarde is een subjectief begrip dat op gespannen voet staat met de objectieve ruileenheid geld. Niet alles van waarde kan gekocht worden met geld. Gezondheid is niet in geld uit te drukken. Het is een maatschappelijke plicht en sociale verrijking om voor mensen te zorgen die dat niet zelf kunnen. Medische of maatschappelijke zorg is een recht dat voor iedereen beschikbaar zou moeten zijn. Dit zijn subjectieve waardestellingen, een beeld of visie over wat goed is. Zo’n visie is een drijvende kracht. Daaruit volgt de opdracht om die waarde te creëren: de missie.

Opbrengst en kosten

De waarde van zorgprestaties uitgedrukt in geld (de opbrengst) is het gevolg van verkooptransacties tussen de zorgonderneming enerzijds en de afnemers (patiënten, consumenten) of hun vertegenwoordigers (zorgverzekeraars, overheden), anderzijds. De waarde van ingezette goederen (materialen, apparatuur, gebouwen, grond) in uitgegeven geld, is het gevolg van inkooptransacties (de kosten). Voor arbeid en kennis geldt hetzelfde. Op grond van de arbeidsovereenkomst heeft de zorgmedewerker de plicht arbeid te verrichten en het zorgbedrijf de plicht daarvoor loon te betalen.

Vermogen en investeringen

Alle resultaten (winst) uit het verleden bij elkaar opgeteld, vormen het eigen vermogen. Het eigen vermogen kan, wanneer een zorgonderneming is ondergebracht in een vennootschap (BV of NV), mede bestaan uit aandelenkapitaal. Naast eigen vermogen beschikt een zorgonderneming over vreemd vermogen. Dat is bijvoorbeeld een lening van een bank. Eigen en vreemd vermogen samen vormen het totale vermogen van een onderneming.

Vermogen is nodig om fysieke goederen zoals gebouwen (grond), inrichting en apparatuur, die langer dan één periode (een jaar) meegaan, te financieren. Bij zulke investeringen wordt eerst geld uitgegeven, terwijl pas later, door gebruik of tijdsverloop, de kosten (afschrijvingskosten) ontstaan.

Ook vreemd vermogen kent kosten, namelijk rente. Hoe meer eigen vermogen, des te minder rentekosten. De verhouding tussen eigen en vreemd vermogen is samen met het ondernemingsrisico bepalend voor de prijs van het vreemd vermogen, het rentepercentage. Eigen vermogen wordt niet aangehouden als ‘appeltje voor de dorst’, maar ten behoeve van een optimaal evenwicht tussen eigen en vreemd vermogen. Winst is nodig om over voldoende eigen vermogen te kunnen (blijven) beschikken.

Activiteiten en gedrag

Het gebruik van goederen, arbeid en kennis (het productie- of voortbrengingsproces) vindt plaats in de activiteiten van zorgprofessionals, managers, adviseurs en ondersteuners. Activiteiten kunnen betrekking hebben op productie en levering van zorg in directe zin, maar ook op ondersteuning van de primaire processen, management, werkoverleg, sociaal verkeer, gegevens- en informatieverwerking. Daarbij gaat het niet alleen om handelen, maar ook om waarnemen, nadenken, communiceren en wachten. De invulling van de beschikbare tijd en ruimte (activiteiten) en de manier waarop die wordt ingevuld (gedrag) zijn bepalend voor zorgprestaties, opbrengsten en kosten. Motivatie en inspiratie spelen een grote rol bij gedrag.

Zorg voor de onderneming is zorg voor de juiste activiteiten op het juiste moment door de juiste mensen, in de juiste ‘state of mind’ en met de juiste hulpmiddelen. Alles ‘draait’ uiteindelijk om het realiseren van de missie, waarvoor een gezond evenwicht in opbrengst en kosten voorwaarde is. Sturen op ondernemerschap is een kwestie van activiteiten en gedrag beïnvloeden.

In de figuur zijn de oorzakelijke relaties tussen de besproken elementen weergegeven.

Samenwerking

Activiteiten en gedrag brengen direct producten en diensten tot stand met gebruikmaking van goederen en arbeid, maar brengen ook activiteiten en gedrag van anderen teweeg. Dat gebeurt in samenwerking. Mensen beïnvloeden elkaars activiteiten en gedrag voortdurend. Bij functionele beïnvloeding is het effect op de missie, opbrengst en kosten positief. Disfunctionele beïnvloeding heeft een negatief effect. In het dagelijks werk is het de kunst om vast te stellen wanneer activiteiten en gedrag functioneel of disfunctioneel zijn. Het is een nog grotere kunst om disfunctioneel gedrag om te buigen tot functioneel.

Zorg voor de onderneming is niet iets wat anderen moeten doen, bijvoorbeeld de raad van bestuur, de medische staf, het management of de ondersteunende diensten. Iedere medewerker kan het zelf doen door zich de vraag te stellen ‘zijn mijn activiteiten en gedrag en die van mijn directe collega’s functioneel of disfunctioneel?’ Of de vraag ‘in hoeverre dragen ik en mijn directe collega’s werkelijk bij aan zorgprestaties?’ Iedereen in de organisatie kan bij zichzelf nagaan of zijn activiteiten en gedrag leiden tot

1. realisatie van de bedrijfsmissie,

2. hogere opbrengsten,

3. lagere kosten en efficiënter gebruik van investeringen.

Een logische vervolgvraag is ‘op welke manier kan ik mijzelf en de mensen om mij heen gunstig beïnvloeden, motiveren en inspireren?’

Het schema biedt zorgmedewerkers een referentiekader voor betere zorg voor de onderneming met als uiteindelijk doel de missie te kunnen blijven verwezenlijken.

Arno Lelieveld is manager in het Erasmus MC. Hij heeft een jarenlange ervaring als zelfstandig ondernemer, is opgeleid aan de Hoge Hotelschool Den Haag en behaalde zijn master in Finance & Control aan de Universiteit van Tilburg en TiasNimbas Business School.

Zorgvisie magazine

Interesse in meer achtergronden? Word nu abonnee van Zorgvisie.

Geef uw reactie

Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn. Heeft u nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.