Jarenlang lag de nadruk op de hbo-opgeleide verpleegkundige. Nu lijkt die trend verschoven. Organisaties kijken vooral naar functiebeschrijvingen en kosten. Het resultaat: slechts een paar hbo-functies per afdeling. Vaak onder de noemer regieverpleegkundige. Veel hbo-opgeleiden komen na hun studie in een reguliere functie terecht en voelen zich ondergewaardeerd. Terwijl de verschillen in taken en verwachtingen vaak minimaal zijn, zeker op gespecialiseerde afdelingen.
Verschillende functies en rollen
Het verpleegkundig beroep kent een lange geschiedenis van ontwikkeling. Al in de jaren zeventig werd erkend dat er ruimte moest komen voor verschillende functies en rollen. De eerste hbo-opleiding volgde. Met de Wet BIG II leek er een duidelijk onderscheid te ontstaan, onder andere met de regieverpleegkundige. Maar die wet sneuvelde voortijdig. Het akkoord dat in 2020 werd gesloten om functiedifferentiatie vorm te geven, stelde drie voorwaarden: transparantie, draagvlak en breder kijken dan alleen diploma’s. De OR/VAR kregen de taak hierop toe te zien. Toch bleef het onduidelijk hoe dit in de praktijk handen en voeten moest krijgen.
Daarom blijft de vraag: hebben we nog wel overzicht over alle opleidingen en wat is er werkelijk nodig op de werkvloer?
Functiedifferentiatie
Vooral in ziekenhuizen wordt sinds 2019 volop geëxperimenteerd met functiedifferentiatie. Afdelingen werken, samen met verpleegkundige teams, aan nieuwe rollen. Waaronder die van regieverpleegkundige. Maar de wirwar aan opleidingen en titels zorgt voor een diffuus beeld. Wie is nu eigenlijk welke verpleegkundige en wat mag je van diegene verwachten? Dat is niet onschuldig. Het kan leiden tot overschatting van competenties, met risico’s voor
patiëntveiligheid, zeker in een internationale context. Tegelijkertijd worden verpleegkundigen juist onderschat, waardoor hun waardevolle inbreng bij het zorgbeleid verloren gaat.
Behoefte aan duidelijkheid
Het RN2Blend-onderzoeksprogramma laat zien dat verpleegkundigen zelf leiderschap nemen in de ontwikkeling en positionering van hun beroep door nieuwe rollen op zich te nemen in zorgorganisaties. In veel ziekenhuizen zijn verpleegkundigen georganiseerd in een VAR of VSB, die een belangrijke rol spelen in deze ontwikkeling. Toch blijft de behoefte aan duidelijkheid groot.
Landelijk beleid moet meer richting geven aan functies en waardering. Ook moet duidelijk zijn waar de zorg werkelijk behoefte aan heeft en waar opleidingen op moeten aansluiten. Het profiel Bachelor of Nursing 2030 kan daarbij richtinggevend zijn. Alleen zo brengen we sturing in de opleidingen en zorgen we voor een goede balans in aantallen en functies.
Houvast
Inzicht in de veelheid aan opleidingen en titels hoeft geen probleem te zijn. Het kan juist kansen bieden. Helderheid in de diversiteit maakt dat verpleegkundigen hun expertise effectiever kunnen inzetten en een stevige positie innemen in vraagstukken waar hun kennis hard nodig is. Voor een succesvolle verandering van de zorg is het cruciaal dat het hele systeem meebeweegt. Dat vraagt om bestuurders en managers die een langetermijnvisie hebben én verpleegkundigen actief betrekken. Een duidelijk en transparant systeem biedt houvast. Het maakt helder wat je van een verpleegkundige mag verwachten, voorkomt fouten en valse verwachtingen en leidt tot juiste waardering. Dat geldt overigens ook in de wereld van zzp’ers, waar heldere afspraken veel problemen zouden voorkomen.
Waardering
De conclusie is helder: verpleegkundigen hebben uiteenlopende wensen, kwaliteiten en ambities en daar moet ruimte voor zijn. Die diversiteit is geen probleem, maar juist een kracht die leidt tot betere en efficiëntere zorg. Wat nodig is, is duidelijkheid in het systeem en opleidingen, daarbij een waardering die past bij opleiding én werk. En bovenal: betrek verpleegkundigen zelf bij deze keuzes. Alleen zo blijft het vak aantrekkelijk en voorkomen we dat professionals vertrekken uit dit prachtige beroep. Nu én in de toekomst.
Door Margret Kortooms en Anneke Schrap, verpleegkundigen in een algemeen ziekenhuis
