Waarom is healing environment zo’n lastig onderwerp?

‘Omdat er al veel over geschreven is, maar iedere keer vanuit verschillende invalshoeken of op basis van andere begrippen. Daglicht, slaaptekort, eenpersoonskamers, kleur, natuur, privacy: het zijn allemaal relevante termen, maar het onderlinge verband is onduidelijk. En de link met een goed ontwerp al helemaal niet.’

Hierdoor lijkt het een soft begrip. Dat is het niet volgens u?

Nee, ik heb er een hard begrip van gemaakt. De sleutel heb ik gevonden door de hele keten te beschrijven van oorzaak, gevolg en oplossing. Door de kwaliteit van de gebouwde omgeving (van architectuur tot losse inrichting) te koppelen aan directe gevolgen voor de patiënt (minder pijnmedicatie of kortere ligduur). In al het onderzoek is de patiëntveiligheid de spil, het gaat echt om een helende omgeving waarbij er aantoonbaar effect is voor de gezondheid of het welbevinden van de patiënt.’

In veel ziekenhuizen wordt healing environment gekoppeld aan gastvrijheid en bejegening. Is dat een juiste benadering?

‘In de wetenschappelijke literatuur die ik gevonden heb, is de enige relatie dat patiënten die tevreden zijn over hun omgeving aangeven het ziekenhuis eerder bij anderen aan te raden of dat ze de wachttijden korter ervaren. Verder is dit mogelijk een uitleg die voortkomt uit Planetree waar de healing environment een onderdeel is en bejegening en dergelijke een rol spelen’.

Kunt u kort aangeven waar we dan wel concreet aan moeten denken bij een healing environment?

‘De healing environment kent drie hoofdcategorieën. Allereerst het beïnvloeden van medische uitkomsten, de primaire patiëntveiligheid. Dat is in Nederland natuurlijk al voor een groot deel onderkend in preventie, hygiëne en binnen de klimaattechnologie. Toch speelt de omgeving ook een rol. De lay-out van een badkamer kan van invloed zijn op het aantal valincidenten, om een voorbeeld te noemen. De tweede categorie is de bekendste: de toename van welbevinden van de patiënt. Dit heeft te maken met stressreductie, beter slapen, minder pijnmedicatie. Hier kan een architect maatregelen treffen om bijvoorbeeld privacy te bevorderen, ruimte te bieden voor sociale ondersteuning en patiënten positieve afleiding te bieden. Ten slotte – voor mij het meest verrassende in het onderzoek – de medische staf. Het blijkt dat als het personeel zijn werk goed kan doen en meer tijd aan de patiënt kan besteden, dit ook van invloed is op het genezingsproces van de patiënt.’

Waar moeten we dan aan denken?

‘Nu we meer naar eenpersoonskamers gaan, wordt de lay-out van een verpleegafdeling ook anders, denk aan de looplijnen. Maar ook goede akoestiek en goede verlichting dragen bij aan het voorkomen van fouten. Bijkomend voordeel is natuurlijk dat het eigen personeel minder vaak ziek is of liever bij een bepaald ziekenhuis werkt.’

Wat de meeste mensen weten van een healing environment is kleur, daglicht en natuur. Zijn dit de belangrijkste aspecten?

‘Het zijn “maar” drie van de wel tientallen aspecten. Van kleur is nog het minst wetenschappelijk bewezen wat voor effect het heeft op patiënten. Daglicht is wel een element dat op veel zaken een positieve invloed heeft, variërend van beter slapen tot een prettige werkomgeving. Natuur is inderdaad een hele bekende, maar heeft vooral effect als positieve afleiding. Als je niet goed begrijpt wat de stressreducerende werking is van natuur, zie je wel dat men als het ware het bos aan de overkant van de straat benoemt als healing environment. Dat is wel wat vergezocht.’

Voor een ziekenhuis is patiëntveiligheid het belangrijkste. Kan een gebouw daaraan bijdragen?

‘In de studies die ik lees, zoek ik specifiek naar de rol van de fysieke omgeving. Uit de media kennen we natuurlijk de voorbeelden van een in het ziekenhuis opgelopen infectie. Steeds meer onderzoek toont aan dat het maken van eenpersoonskamers wondinfecties bijvoorbeeld enorm reduceert. Maar ook door de keuze voor goed reinigbare materialen, waardoor ruimten beter schoongemaakt kunnen worden, of het plaatsen van een alcoholdispenser naast elk bed hebben echt effect. Een ander voorbeeld is het aantal valincidenten in ziekenhuizen. Het ontwerp en de positie van een badkamerdeur kunnen hierin een positieve rol spelen.’

Wat is uw doel met het doen van dit onderzoek?

‘Als ik straks helemaal klaar ben, kan ik een bestuurder duidelijk maken welke maatregel invloed kan hebben op welk gezondheidsaspect. En door de hele keten uit te leggen, wordt ook duidelijk welke oplossingen effectief kunnen zijn en welke niet. Inmiddels heb ik talloze voorbeelden gedocumenteerd. Een healing environment kan dus bestaan uit een fysieke omgeving waar een bewuste keuze is gemaakt om wetenschappelijk bewezen aspecten die van invloed kunnen zijn op de gezondheid of het welbevinden van de patiënt deel uit te laten maken van het ontwerp. Het implementeren van deze kennis in bouwprojecten levert een bijdrage aan een goede omgeving voor patiënt en personeel en aan het uitbreiden van het evidence based design.’