De thuiszorg ontkomt evenmin aan de jaarlijkse rituele dans van het verzamelen en registreren van kwaliteitsgegevens, die vergezeld van ‘Michelinsterren’ gepubliceerd worden op de overheidssite waarmee thuiszorgaanbieders kunnen worden vergeleken. Dat de thuiszorg in het artikel niet genoemd wordt, bevreemdt dan ook. Kwaliteitsgegevens voor de thuiszorg luisteren zo mogelijk nog nauwer. In tegenstelling tot de intramurale instellingen heeft de thuiszorg te maken met forse marktwerking en kunnen cliënten kiezen uit meerdere aanbieders. Dan moet de informatie wel kloppen. Overheidssites zouden cliënten behulpzaam moeten zijn bij het maken van de afweging voor een (thuis)zorgaanbieder. Los van de vraag of dit in de praktijk ook zo werkt, dient het publiceren van kwaliteitsgegevens ook andere doelen.
Aan de schandpaal
Slecht presterende bedrijven worden via naming and shaming aan de schandpaal genageld en lopen kans op aanzienlijke reputatieschade. Bovendien lopen zij het risico dat zij tegen lagere prijzen gecontracteerd worden door verzekeraars. Thuiszorgaanbieders hebben er dus alle belang bij om hoog in de rangorde te komen. Gelet op die belangen mag er geen enkele discussie zijn over interpretatie van kwaliteitsgegevens. Mijn commentaar richt zich op twee thema’s: de manier waarop externe organisaties als representant van de samenleving omgaan met de (thuis)zorgsector en de wijze waarop de gegevensverzameling van zorginhoudelijke aspecten in de branche plaatsvindt.
Kwaliteitsverantwoording schiet door
Kwaliteitsverantwoording is op zich een goede zaak, maar schiet door. De huidige invulling zegt veel over de wijze waarop onze samenleving omgaat met het morele thema van collectieve schuld na confrontatie met bijvoorbeeld pyjamadagen in instellingen. De overheidssite van Kiesbeter.nl is indirect het gevolg van een overtrokken politiek-maatschappelijke reactie op incidenten in de (intramurale) ouderenzorg. De thuiszorg is in deze trechter meegezogen. Los van de administratieve druk die verantwoording jaarlijks genereert, creëren kwalificatiesterren schijnzekerheid. Alsof we met ‘meten is weten’ maatschappelijke misstanden kunnen vermijden en cliënten een goed en volledig beeld kunnen geven van de zorgaanbieder.
Hoog in het vaandel
Elke zichzelf respecterende (thuis)zorgaanbieder heeft kwaliteit hoog in het vaandel staan en is intrinsiek gemotiveerd om zijn dienstverlening op een hoger niveau te krijgen. Instellingen steken hier dagelijks veel energie in. De sector heeft zeker in een situatie van (meer) marktwerking helemaal geen druk van buitenaf nodig. Maar een dergelijke fundamentele keuze durven wij in de ouderenzorg niet te maken. Het hybride karakter van het stelsel, waarbij de thuiszorg hangt tussen de tucht van de markt en de centrale bemoeienis vanuit de overheid, maakt dat we niet goed raad weten met incidenten en telkens weer in de valkuil stappen van eis op eis stellen aan de sector, om hem stevig in de hand te houden. Er komt geen einde aan de verantwoordingsdrift noch aan nieuwe wet- en regelgeving.
Ondeugdelijk instrumentarium
De huidige wijze van kwaliteitsverantwoording is gebaseerd op een ondeugdelijk meetinstrumentarium. Dat bevreemdt, te meer daar de gegevens ook gebruikt worden voor andere doeleinden dan verbetering van de eigen dienstverlening. Voor zorginkoop, toezicht en keuzesturing schiet het instrumentarium tekort. De zorg voor kwaliteit is de afgelopen jaren door de sector feitelijk uit handen gegeven aan overheid, inspectie en verzekeraars, die de aanbieders dwingen in een administratief keurslijf. Opvallend is dat de instellingen zelf een grote mate van vrijheid hebben in het meten en aanleveren van cijfers. Dat is vragen om moeilijkheden. Mijn advies is om te stoppen met het huidige systeem van kwaliteitsmetingen. Als kwaliteitsgegevens gebruikt worden voor externe doeleinden moet de sector niet zelf de gegevensverzameling zonder enige vorm van standaardisatie voor haar rekening willen nemen. Want zonder inzet van gevalideerde instrumenten neemt daarmee de onbetrouwbaarheid van gegevens alleen maar toe en ligt het risico op misinterpretatie of zelfs manipulatie voor de hand. De enige oplossing is dan gelegen in onafhankelijke beoordeling door derden. Alleen afgaan op ervaringscijfers van cliënten – zelf verkregen via waarderingsonderzoek bij gebruikers – is in mijn ogen onvoldoende, omdat ook professionele kwaliteit gemonitord en verantwoord moet worden. Daar heeft de cliënt zelf vaak onvoldoende zicht op en hij mag ervan uitgaan dat deze voldoet aan state of the art vereisten.
Onafhankelijke meting
De tijd is rijp om met verzekeraars, Inspectie voor de Gezondheidszorg en beroepsverenigingen afspraken te maken over onafhankelijke kwaliteitsmeting in de ouderenzorg, waarbij kwaliteit breed getoetst wordt. Goede zorg reikt immers verder dan verantwoorde zorg, waarop zorginstellingen nu worden afgerekend. Als de thuiszorg dan ook nog gezien wordt als een speelveld met eigen regelmechanismes en kwaliteitsperspectieven en als een werkveld waarbinnen professionals weer alle ruimte voor groei en ontwikkeling krijgen, gaat het vanzelf de goede kant op met de kwaliteitsontwikkeling van de zorg- en dienstverlening in deze belangrijke branche. Eerlijke thuiszorgspelers – en dat zijn er veel – zullen hieraan transparant willen meewerken. Vertrouwen in de (thuis)zorgsector is een eerste vereiste.
Jan Maarten Nuijens, bestuurder thuiszorginstelling GroenekruisDomicura, Maastricht-Heuvelland
Lees ook:
Schippers juicht kwaliteitscriteria zorgverzekeraars toe
Vergelijkingssite als ‘kwaliteitsinstrument’
‘Zorgsysteem stimuleert kwaliteit nauwelijks’
bijzondere stellingen van een zeer bijzonder mens.
zou graag eens van gedachten wisselen met deze ridder.
zal hem in ieder geval aandacht volgen en zo nodig ook voordragen voor een lintje in zijn onbaatzuchtige strijd voor een goede gezondheidszorg
En zoals zovaak in dit land wordt dit op zich goede verhaal niet vervolgd omdat het verhaal komt van een bestuurlijk onbelangrijk persoon. Jammer.
Prima voorstel van Nuijens. Ik ben benieuwd hoe de andere partijen hier op reageren.
nee, beer. het is wel degelijk een serieus aanbod vanuit een serieus te nemen bedrijfstak. het probleem zit echter vooral in de definitie van het begrip ‘kwaliteit’. dat heeft voor de professionals, de financiers en de eigenlijke gebruikers totaal verschillende dimensies, die door elk van hen ook nog eens heel verschillend worden gewogen.
daarnaast is de regierol die de overheid aan de zorgverzekeraars heeft toebedeeld op een verkeerde manier vormgegeven, via het financieringsinstrument en aanbesteding. daardoor zijn de kosten als een apart kwaliteitsaspect in het traject opgenomen. en bovendien betekent de centrale inkoop een aanbestedingsplicht die tot hoge proceskosten leidt, voor producten (zorg) die principieel individueel worden geconsumeerd. door de individuele afnemer centraal te stellen en uit te gaan van die aspecten die voor hem de kwaliteit van de zorg uitmaken, kan denk ik zowel een kwaliteits- als een kostenslag gemaakt worden. essentieel is daarbij wel dat het huidige stelsel van bureaucratisch wantrouwen wordt omgebouwd tot een stelsel van vertrouwen. want vertrouwen is een essentieel kwaliteitsaspect van de zorg.
Een groot pleidooi voor de bakker die zijn eigen brood keurt. Slechte zaak.