In gewoon Nederlands komt het erop neer dat de wet gaat regelen wat er zo al aan de patiënt moet worden aangeboden in de verzorgings- en verpleeghuizen. Ik dacht bij mijzelf: ‘Daar gaan we weer; alles moet weer geregeld worden, ook de feitelijke dagelijkse gang van zaken in een instelling voor ouderenzorg. Alles moet weer op papier, zodat de inspectie de zaak weer kan afvinken.’ Zo’n wet gaat natuurlijk weer een hoop ambtelijk gedachtegoed omvatten en houdt geen rekening met de praktijk van alledag en de mogelijkheden die de budgetten en financiering van de AWBZ de instellingen bieden. Je ziet alweer een nieuw spanningsveld ontstaan. De nieuwe wet stelt allerlei eisen, maar de financiële vormgeving volgt dat eisenpakket niet. Dat spanningsveld is natuurlijk overal aanwezig, maar in de AWBZ wordt het keer op keer heel bewust gecreëerd door het eigen beleid van de overheid. Ik noem u twee andere voorbeelden, waarbij zonder meer iedereen op zijn of haar klompen kon aanvoelen dat de werkelijkheid en de regelgeving twee verschillende werelden zouden worden.
Pgb grootste groeier
Ten eerste het hele gedoe rond het pgb. Bedacht vanuit een naïef gedachtegoed ten aanzien van vraagsturing aan de ene kant en kostenbeheersing aan de andere kant, blijkt het nu de grootste groeier in de AWBZ te zijn geworden met een schier eindeloos potentieel aan behoeftebevrediging in de zorg. Het beleid, in dit geval opgejut door hobbyisten in de Tweede Kamer, in het bijzonder van liberale snit, was erop gericht de patiënten zelf hun zorg te laten regelen en dat te doen tegen een lagere prijs dan de gewone tarieven. De formulering van de regeling is zo weids opgezet vanuit de vage functionele benadering van de AWBZ, dat het onvermijdelijk was dat deze camel nose zich zou ontwikkelen tot een expansief onderdeel van de AWBZ. En nu wil men het budget gaan korten. Een maatregel die haaks staat op de eigen uitgangspunten van vraaggestuurde zorgbevrediging. Maar desalniettemin, moeten we wel gewoon door met het pgb-systeem. Een spanningsveld van jewelste maar door het beleid zelf veroorzaakt.
Uitnodigende Kwaliteitswet
Een tweede voorbeeld is de opname van het behoeftecriterium van de cliënt in de Kwaliteitswet. Begin jaren negentig was de Kwaliteitswet onderwerp van discussie in de Tweede Kamer. In een eerder voorstel was nog niet het behoeftecriterium opgenomen. Dat zou immers veel gebakkelei geven over wat de behoeften van de patiënten zijn die bevredigd dienden te worden via een collectief betalingssysteem. Later is in de wet toch een dergelijk criterium opgenomen: zorg die afgestemd is op de reële behoefte van de patiënt. Ook dit bleek een uitnodiging te zijn voor een extensieve invulling van schier oneindige behoeften aan zorg ten koste van de premiebetaler. Al snel werden er criteria geformuleerd om deze behoeften tegelijkertijd weer te begrenzen: indicatiecriteria en indicatie-instellingen moesten ervoor zorgen dat iets niet uit de hand liep wat men zelf had bedacht. En de criteria werden in de loop der tijd, omwille van budgettaire overwegingen, aangescherpt, zonder dat er sprake was van een vermindering van de reële behoeften van de patiënten. Wederom dus een groot spanningsveld dat zijn oorsprong vindt in het eigen beleid.
Zelf geschapen spanningsveld
Welnu, terugkomende op de aankondiging van een nieuwe wet op de inhoud van de intramurale ouderenzorg: daar komt weer een nieuw door het beleid geschapen spanningsveld aan. Je vraagt jezelf af, of er niet eens een keer kan worden nagedacht, alvorens weer nieuwe zorgwetten te bedenken.
Een ezel stoot zich geen tweede keer aan dezelfde steen, maar de wetgever heeft daar geen boodschap aan. Die stoot zich veelvuldig aan dezelfde steen. Men zou verwachten dat in deze sobere tijden, de overheid zuinig zou zijn met het opleggen van nieuwe regelgeving die geen gelijke tred kan houden met de financiële mogelijkheden van ons land. Maar neen hoor, een splinternieuwe staatssecretaris maakt binnen een paar weken al een klassieke fout. De vraag is alleen: is het politieke onervarenheid van de nieuwe bewindspersoon, of is het de ambtelijke druk op regelgeving? In beide gevallen zou een verpleeghuisarts die uit de praktijk van de zorg komt, beter moeten weten. In ieder geval wordt de lading van zorgwetgeving zo loos.
Rob Scheerder
Lees meer:
Zorgvisie magazine
Interesse in meer achtergronden? Word nu abonnee van Zorgvisie.
