Eind september liet vakbond CNV met een enquête onder 835 werkende mantelzorgers zien dat ongeveer de helft zich continu overbelast voelt en een kwart tegen burn-out aanzit. Alzheimer Nederland laat al langere tijd vergelijkbare cijfers zien in haar periodieke mantelzorgmonitor bij dementie. Is dat te keren, als het overheidsbeleid steeds verder doorzet op langer thuis blijven wonen maar er minder zorgpersoneel is? CNV pleit voor enkele dagen doorbetaald mantelzorgverlof, flexibel op te nemen en betaald door de overheid. Hoe zien de politieke partijen in verkiezingstijd dat?

Lippendienst

Bij veel partijen blijft mantelzorg vooral een sympathieke slogan. NSC prijst actieve ouderen in hun rol als mantelzorger en vrijwilliger als “het cement van de samenleving”, maar komt niet verder dan waardering. BBB en GroenLinks-PvdA willen de bureaucratie terugdringen zodat professionals meer tijd overhouden voor menselijk contact met cliënten én hun mantelzorgers. De CU sluit daarbij aan en wil de mantelzorgverklaring schrappen: meer vertrouwen, minder papier.

D66, FVD, JA21, VVD en BBB noemen mantelzorg slechts zijdeling. BBB stelt dat álle vormen van arbeid – ook mantelzorg – maatschappelijk erkend en gewaardeerd moeten worden. FVD noemt mantelzorg “onmisbaar voor het welzijn van velen” en belooft financiële en praktische steun, maar blijft vaag. GroenLinks-PvdA gaat een kleine stap verder: recht op vergoeding en ruimer kortdurend zorgverlof. Maar hoe dat precies wordt geregeld, blijft open.

Een paar partijen worden concreter

Enkele partijen komen met specifieke maatregelen. CDA, CU, DENK, NSC, PvdD, SGP en Volt noemen respijtzorg, ruimer verlof en financiële of fiscale steun. PVV wil een mantelzorgbonus – een belastingkorting voor wie minimaal acht uur per week onbetaalde zorg verleent. Christelijke partijen pleiten voor structurele vergoedingen en SGP zelfs pensioenopbouw voor langdurige mantelzorgers, maar dat vergt een systeemwijziging.

CDA heeft op haar wensenlijstje een wettelijke regeling voor gemeenten om actief meer passende respijtzorg aan te bieden aan mantelzorgers, zoals logeeropvang of inzet van vrijwilligers. En wenst vergunningsvrije bouw van mantelzorgwoningen op eigen erf (dat willen BBB en SGP ook), maatwerk voor jonge mantelzorgers inclusief flexibiliteit in het onderwijs en respijtzorg. CDA, CU en SGP benadrukken wettelijke garanties voor mantelzorgondersteuning, zowel via gemeenten als werkgevers.

PvdD komt met een verdergaand voorstel om de standaardwerkweek te verkorten tot 32 uur en zo ruimte te creëren voor (deels betaald) mantelzorg en vrijwilligerswerk, maar ook zorg- en rouwverlof. Bij deze partij krijgen werklozen die mantelzorg ontheffing van de sollicitatieplicht. Ook 50Plus wil betere combinatie van werk en mantelzorg zonder inkomensverlies of stagnerende loopbaan.

Praktische hulp en samenwerking

NSC wil meer bekendheid van voorzieningen, zodat mantelzorgers beter hun weg vinden naar ondersteuning. SGP wil monitoring van de draagkracht van mantelzorgers en minder regeldruk. SP wil in elke gemeente een mantelzorgpunt openen. PvdD, JA21 en Volt zetten in op respijtzorg en financiële steun. De PvdD wil dat wijkteams beter signaleren en mantelzorgers verbinden met formele zorgverleners.

SP belooft werkende mantelzorgers betaald zorgverlof en wettelijk rouwverlof van twee weken. CU ziet vooral winst in nauwere samenwerking tussen formele en informele zorg – niet alleen thuis, maar ook in wijken en verpleeghuizen. SGP wil informele zorg een gelijkwaardige en volwaardige plek geven naast professionele zorg. En meermalen wordt de casemanager dementie benoemd als vaste steun voor mantelzorgers.

Mooie woorden, weinig boter bij de vis

De verkiezingsprogramma’s lijken vooral te hopen dat mantelzorgers het blijven volhouden – met wat complimenten als troostprijs. Maar als ze al voorstellen voor tastbare maatregelen doen, blijft het bij materiële ondersteuning zoals respijtzorg, extra verlofdagen of fiscale tegemoetkomingen. Maar een aanpak voor overbelasting, rouwverwerking en nazorg blijven onderbelicht. En er vrijwel nooit een financieringsplan.

Tijd voor echte keuzes

Mantelzorgers houden de ouderenzorg draaiend. Zonder hen loopt het systeem vast. Al die waardering moet worden opgevolgd met structurele ondersteuning, financiële erkenning en materiële én psychologisch (na)zorg. De verkiezingsprogramma’s tonen begrip, maar missen uitvoeringskracht. De vraag is niet óf mantelzorg belangrijk is – dat vindt iedereen – maar wat we er werkelijk voor over hebben.

Door Robbert Huijsman, hoogleraar Innovatie & Implementatie in Dementiezorg bij de Erasmus Universiteit Rotterdam en organisatieadviseur bij De Impuls voor de Zorg