In veel ziekenhuizen was de reguliere zorg geheel of gedeeltelijk afgeschaald. Patiënten met chronische aandoeningen zijn soms maandenlang binnengebleven. Artsen hebben geprobeerd zo goed mogelijk zorg op afstand te verlenen. Nieuwe zorgvragen zijn uitgesteld en er is minder diagnostiek verricht. De volledige omvang en impact van deze maatregelen is echter nog lang niet duidelijk. Het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) schat op dit moment 5.000 gemiste kankerdiagnoses.
Onderzoek naar beleving coronacrisis
Er is in Nederland nog weinig zicht op hoe patiënten de zorg hebben beleefd tijdens de coronacrisis. In Medisch Spectrum Twente (MST) hebben we daarom in mei en juni 2020 in samenwerking met de cliëntenraad breed onderzoek uitgevoerd onder verschillende groepen patiënten en omwonenden.
De cliëntenraad heeft een vragenlijst uitgezet onder zijn panelleden. Aan de abonnees van de MST-nieuwsbrief werd gevraagd om dezelfde vragenlijst te beantwoorden. Er is hiermee inzicht verkregen in de beleving en gevoelens bij patiënten en cliënten rondom de coronasituatie.
Daarnaast is de ervaren zorgverlening (of het ontbreken ervan) en de beeldvorming van het ziekenhuis onderzocht. Tot slot is er onderzoek gedaan onder patiënten met ervaring met beeldbellen. Ruim 1.300 respondenten hebben in mei en juni hun mening en ervaringen gedeeld. Ruim 75 procent van de respondenten was op het moment van invullen daadwerkelijk patiënt bij MST.
Veel waardering voor zorgverleners
Iedereen herinnert zich de massale waardering voor de zorgverleners in maart en april. Dat is ook terug te zien in de gemeten beeldvorming van ons ziekenhuis. Respondenten zijn zeer te spreken over de inzet van de zorgverleners (91,2 procent) en hadden vertrouwen dat ze de juiste zorg krijgen (90,2 procent). Daarnaast vindt een overgrote meerderheid (80,3 procent) dat het ziekenhuis de juiste maatregelen heeft getroffen om verdere verspreiding van covid-19 tegen te gaan.
Te veel reguliere zorg niet doorgegaan
Men was in algemene zin positief over hoe het ziekenhuis heeft gehandeld in deze specifieke crisissituatie en over de afwegingen die zijn gemaakt rond de zorgverlening. Maar ook bij MST is veel reguliere zorg niet doorgegaan. Bijna 80 procent van de patiënten die meewerkten aan het onderzoek had tijdens de crisis eigenlijk een afspraak in het ziekenhuis, maar die is slechts in 43 procent van de gevallen doorgegaan.
Patiënten hadden begrip
De patiënten van wie de zorg werd uitgesteld, hadden begrip voor de situatie. Ze wilden wel graag op de hoogte worden gehouden van de voortgang. Ook als er nog geen datum vastgelegd kon worden, wilden ze graag een contactmoment. Een patiënt omschreef dit zeer treffend: “In principe kan ik wel wachten. Maar ben wel bang om vergeten te worden. Zou ook zelf kunnen bellen, maar omdat ze het te druk hebben, doe ik dat niet. Maar ze kunnen laten weten dat je niet vergeten bent en nog wel bericht krijgt.”
Tevreden over maatregelen in coronatijd
Respondenten zijn dus zeer tevreden over de maatregelen die het ziekenhuis heeft genomen in de coronasituatie. Wanneer wordt gevraagd naar verbeterpunten voor MST, dan gaf (spontaan) een derde van de respondenten aan dat ze zich zorgen maken over de gezondheidsrisico’s als afspraken weer doorgaan in het ziekenhuis. Houdt iedereen wel afstand van elkaar? Waarom draagt niet iedereen handschoenen of een mondkapje? Belangrijk is dus dat de regels die gelden duidelijk en helder zijn én dat iedereen zich daar vervolgens aan houdt.
Is beeldbellen de toekomst?
Een patiënt moet zich veilig kunnen voelen in het ziekenhuis. Maar er zijn ook steeds meer alternatieven zoals (beeld)bellen die geëxploreerd kunnen worden. Ruim 80 procent van de respondenten geeft aan de voorkeur te hebben voor een persoonlijk contact in het ziekenhuis. Als er aan de patiënten met ervaring met beeldbellen wordt gevraagd naar hun wensen, geeft 25 procent aan het videoconsult een prima alternatief te vinden.
Patiënten vinden beeldbellen makkelijk
Dit komt ook naar voren in een onderzoek onder reumapatiënten. Tijdens de covid-19 crisis vulden 93 patiënten en 96 zorgverleners vragenlijsten in bij 163 uitgevoerde videoconsulten. Bijna de helft van de patiënten had voor het consult geen enkele ervaring met beeldbellen. Toch vindt ruim driekwart het gemakkelijk te gebruiken en is 69 procent tevreden over het videoconsult. Hierbij vindt iets meer dan de helft ook dat ze voldoende waren geholpen en 45 procent wil wel weer een dergelijk consult, 20 procent geeft hier zelfs expliciet de voorkeur aan.
Ook de zorgverleners zijn overwegend tevreden en vinden dat beeldbellen in 82 procent van de gevoerde videoconsulten meerwaarde biedt en in 99 procent een goede toevoeging is aan de standaard zorg.
Barrières bij videoconsulten
Toch waren er ook een aantal barrières. Ruim een derde van de betreffende zorgverleners ondervond problemen met het beeld. Het was te donker of de patiënt was niet of slechts gedeeltelijk in beeld. Daarnaast met het geluid. De microfoon van de patiënt stond uit of te zacht of er was veel ruis. Ook het installeren van het beeldbelprogramma door de patiënt ging niet altijd zonder slag of stoot. Mede hierdoor werd in 60 procent van de videoconsulten de tijdsbelasting als groter ervaren dan een gewoon consult. Toch verwachten alle zorgverleners het videobellen ook volgend jaar nog te gebruiken.
Beeldbellen behoeft aandacht
Beeldbellen, zo blijkt ook uit deze enquêtes, is vooral een sociale innovatie die nog verder aandacht behoeft, zowel bij patiënten als bij zorgprofessionals. Het beeldbellen als onderdeel van de consultatiemogelijkheden biedt niet alleen kansen met betrekking tot digitale zorg maar ook als het gaat om de herinrichting van polikliniekruimte die nu door de anderhalvemetermaatregelen over minder wachtruimte kan beschikken. Inmiddels wordt in het kader van het MST Innovatieprogramma Meer Samen Thuis de reeds voor de crisis bestaande pilot met beeldbellen uitgebreid naar meer vakgroepen.
Door: Annica Moolenaar, André de Lizer (namens de Cliëntenraad), Harald Vonkeman en Sophia de Rooij.
Annica Moolenaar-Hondorp is markt-analist bij Medisch Spectrum Twente en doet continu onderzoek in samenwerking met onder andere de Cliëntenraad, de RvB en afdelingen binnen MST naar de beleving van patiënten en andere stakeholders.
André de Lizer is de vice-voorzitter van de Cliëntenraad van Medisch Spectrum Twente en heeft ruim zeven jaar zitting in de Raad. Naast de taken en verantwoordelijkheden van het Dagelijks Bestuur Cliëntenraad, maakt hij ook deel uit van de werkgroep Cliëntenpanel en is hij als zodanig nauw betrokken en actief bij de inzet en bevragingen van de achterban.
Harald Vonkeman is reumatoloog bij Medisch Spectrum Twente.
Sophia de Rooij is internist-geriater en voorzitter van de Raad van Bestuur van Medisch Spectrum Twente.
Medisch Spectrum Twente is een van de elf ziekenhuizen die in ROAZ verband betrokken was bij een goede spreiding van covid-patiënten over Nederland. MST is bovendien een van de vijf Santeon ziekenhuizen waar de Corona Check van het OLVG werd geïmplementeerd. Als zeven Santeon ziekenhuizen hanteren wij het adagium ‘Samen Beter’ en zetten wij ons in om voortdurend de toegevoegde waarde van onze zorg te onderzoeken. De cliëntenraad van MST bevraagt op gezette tijden zijn achterban, vertegenwoordigd in het Cliëntenpanel, naar de belevingen en ervaringen van de geleverde zorg door MST. De opgehaalde bevindingen en resultaten dragen bij aan het verkrijgen van leer- en verbeterpunten en kunnen leiden tot nieuwe inzichten.
De cliëntenraad van MST bestaat uit tien leden. De cliëntenraad is sinds vijf jaar actief op sociale media met een eigen LinkedIn en twitter account [@clientenraadMST]. Het cliëntenpanel kent inmiddels ruim 2.300 leden. De gemiddelde leeftijd van de leden van het cliëntenpanel is 69 jaar. Daarmee lijkt de groep respondenten een goede vertegenwoordiging van de oudere leeftijdsgroepen te hebben.
