Vele bestuurders, beleidsmakers en experts zijn druk met teksten voor het Integraal Zorgakkoord (IZA), de vertaling van het coalitieakkoord naar doelstellende en budgettaire macroafspraken voor de zorg. Een belangrijk onderwerp daarbij is de digitalisering van de zorg. Dat thema wordt gecombineerd met gegevensuitwisseling, een onderwerp dat al veel langer meeloopt en tot nu weinig opschoot. Digitalisering lijkt nu het burning platform voor de gegevensuitwisseling en -deling.
Perfect storm
Gaat het allemaal lukken?! Die IZA-teksten komen er wel, maar de nadruk ligt toch op de financiële paragrafen. Dan hebben we een concept Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) die het parlement nog moet behandelen maar is uitgesteld op advies van VWS-minister Kuipers vanwege aangekondigde Europese directieven op gezondheidsdata voor de burger. Verder ligt er een stapel recente rapporten over de noodzakelijke transformatie van de zorg en de bijdrage van digitalisering daarin. WRR, RVS, Sirm, NZa en Gupta stellen allemaal vast dat de zorg rond 2030 vastloopt bij ongewijzigd beleid en roepen om urgentie en een stevige transformatieagenda. Dankzij covid, de snelgroeiende arbeidsmarktproblematiek en de noodzakelijke kostenbeheersing hebben we wellicht een perfect storm om nu echt aan de slag te gaan.
Denemarken
Het land waar ik vaak met respect naar kijk is Denemarken. Hun nationale epd voor de burger – Sundhed.dk – startte in 2003 (!) en hanteerde toen al pragmatische oplossingen om snel resultaten te boeken. Inmiddels zijn stelselmatig stappen gemaakt met volledige digitalisering in de zorg, nationale zorgdatabanken, apps, allemaal op basis van vroegtijdige realisatie van primaire gegevensuitwisseling.
Een van de succesfactoren was de creatie van de Danish Health Data Authority. Dit is een uitvoeringsorgaan van de overheid met verregaande verantwoordelijkheden, bevoegdheden en middelen om digitale zorg en gegevensuitwisseling conform nationale afspraken en overeengekomen doelen door de centrale overheid, regio’s, zorgorganisaties en burgers effectief uit te voeren en te faciliteren. Samen met de nationale projectorganisatie Medcom zorgen ze onder andere voor ontwikkel- en implementatiesupport van zowel zorgaanbieders en ict-leveranciers. Ze kwalificeren en certificeren deze op basis van nationale specificaties en standaarden op infrastructuur, techniek, data en informatie.
Samenhangende aanpak
Maar een krachtige centrale uitvoeringsorganisatie alleen is niet voldoende. Het Deense ministerie van VWS heeft samen met hun collega’s van Financiën en de vijf regio’s in 2018 een Digital Health Strategy 2018 – 2022 gepubliceerd. Hierin staat de visie, de centrale vijf thema’s, de implementatieaanpak en de technologische vertaling in opgesomd. Het is een voorbeeld hoe tot een samenhangende en aansprekende aanpak te komen; een fundamenteel andere benadering dan het afgelopen decennium in Nederland. Die wordt gekenmerkt door de afwezigheid van een centrale regie, coördinatie en uitvoering. Met alle bekende gevolgen.
Gevensuitwisseling heeft centrale regie nodig, blogt Jan Christiaan Huijsman. Ik weet niet goed wat dat is. Centrale regie bestaat ook niet in Nederland omdat ons stelsel decentraal en gefragmenteerd is. En er zijn dan meerdere vormen van regie nodig, die weer regie op regie vragen. En hoe zorgen we voor ‘duurzame implementatie’?
Ik weet niet goed wat ‘regie’ is:
– wetgeving?
– zorginkoop?
– landelijke akkoorden?
– concurrentie (innovatie) gedreven samenwerkingsverbanden?
– business cases / SROI?
– subsidies? – en in welke vorm dan?
– gebruik maken van omstandigheden/situatie-gedreven noodzaak (corona, huisartsentekort, personeelsgebrek – never waste a good crisis)?
Kijk naar landelijk succesvol opgeschakelde innovaties: huisartsenposten, veilige zorgmail, digitaal verwijzen en overdragen, digitale radiologie, digitaal declareren / DBC, digitaal indiceren/classificeren (Omaha), … Veelal was combinatie van bovenstaande ‘vormen van regie’ nodig.
PGO is bijvoorbeeld innovatie die we gezien maatschappelijke, personele en financiële ontwikkelingen keihard nodig hebben. Koppel dus urgentiebesef en visie aan implementatie en opschaling. Breng daarbij maatschappelijk relevante en voor mensen, naasten, professionals en zorgaanbieders zinvolle use en business cases in, zoals instellingsoverstijgende zorgpaden en netwerkzorg. Dan zijn zorgaanbieders niet alleen subsidiegedreven bezig maar ook intrinsiek gemotiveerd.
Regie: Verleid en help early adopters met implementatie-subsidie gerelateerd aan zinvolle business cases en dwing achterblijvers met wetgeving en zorginkoop.