‘Patiënten moeten onacceptabel lang wachten op zorg.’ Het is een ongebruikelijk heldere woordkeuze voor de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) in de tussenrapportage over wachttijden, begin deze week. In de wijkverpleging, de ggz en onderdelen van de ziekenhuiszorg moeten patiënten onacceptabel lang wachten op zorg die ze nodig hebben. In sommige regio’s is er een schrijnend tekort aan geschikt personeel, waardoor zorgaanbieders onvoldoende capaciteit hebben. Een goede en sector-overstijgende aanpak van de arbeidsmarkt is daarom een van de belangrijkste uitdagingen voor de nieuwe bewindslieden op VWS.

Zorgverzekeraars kopen te weinig zorg in

Maar er is nog een andere belangrijke oorzaak waardoor patiënten onacceptabel lang moeten wachten. Dat komt doordat zorgverzekeraars te krap zorg inkopen. In de wijkverpleging roepen zorgaanbieders elk jaar al voor de zomer al dat het budget op raakt. In het vierde kwartaal is het geld in sommige regio’s echt op. Dat leidt tot schrijdende situaties. Terminale patiënten belanden op een wachtlijst die langer is dan hun levensverwachting. Ten einde raad wijken ze uit naar niet-gecontracteerde zorgaanbieders. Maar ho, ho, dat vindt de zorgverzekeraar niet goed. En de terminale patiënt krijgt een kwart van de rekening niet vergoed.

Zorgplicht

Deze casuïstiek kom ik tegen in een achtergrondartikel dat over enkele weken in Zorgvise Magazine verschijnt. De NZa weet dat dit gebeurt, maar doet niets. Terwijl dit roept om daadkrachtig optreden van de marktmeester. Die zou de zorgverzekeraars moeten aanspreken: ‘U verzaakt uw zorgplicht.’ En hen dwingen om meer zorg in te kopen.

Aanmerkelijke marktmacht NZa

Waarom doet de NZa dan niets? Is de NZa een tandeloze waakhond? Nee, de wet geeft de NZa voldoende instrumenten om op te treden. De Wet marktordening zorg biedt de NZa de mogelijkheid om dwingende regels op te stellen als de zorginkoop vastloopt. Via het instrument ‘aanmerkelijke marktmacht’ kan de NZa bovendien dominante partijen als verzekeraars tot de orde roepen. Maar de NZa gedraagt zich als een scheidsrechter die niet de moed heeft om de sterkste spelers in de zorg een gele kaart te geven.

Politiek maant NZa tot passiviteit

De NZa laat de zorgverzekeraars met rust. Daar is wel een verklaring voor. Dat komt niet alleen doordat ze zo groot en sterk zijn. Het heeft wellicht ook te maken met politiek. Zorgverzekeraars waarschuwen meteen dat de premies omhoog gaan als ze worden gedwongen tot het inkopen van extra zorg. Dat vindt de politiek niet fijn, want daar zitten burgers ook niet op te wachten. Het ministerie van VWS oefent achter de schermen druk uit op de NZa om de verzekeraars niet te hard aan te pakken. En om kritische rapporten niet in verkiezingstijd te publiceren. Daarom heb ik een beetje moeite met zo’n NZa-rapport. Het klopt allemaal, maar waarom doet de NZa er zelf dan zo weinig aan? De NZa heeft wel tanden, maar gebruikt die niet. De NZa gedraagt zich als een waakhond die blaft, maar niet bijt.