Door Nikki Damen en Hanneke Rijswijk

Dit artikel maakt deel uit van de special over safety-II van KIZ. Naar de overzichtspagina

Wereldwijd is het optreden van overmatig bloedverlies na een bevalling (fluxus postpartum) verantwoordelijk voor 25 procent van de sterfgevallen onder net bevallen vrouwen, zo blijkt uit cijfers van de World Health Organisation.  Ook in het ETZ komt dit regelmatig voor. Er vinden ongeveer 3.000 bevallingen per jaar plaats in ons ziekenhuis. Bij ruim 7 procent van de net bevallen vrouwen treedt hevig bloedverlies op na de bevalling.

Complex

Voor de klinisch verloskundigen bij FAM, het geboortecentrum binnen het ETZ, is de complexiteit van het fluxus-proces dagelijks voelbaar op de werkvloer. Als er een bloeding optreedt, zijn er veel verschillende disciplines betrokken. Die moeten vlot met elkaar samenwerken om de bloeding zo snel mogelijk tot staan te brengen om zo ernstigere complicaties te voorkomen.

Het ETZ gebruikte de FRAM-methode om in kaart te brengen hoe het fluxus-proces op de werkvloer verloopt om aan de hand hiervan het proces verder te verbeteren.  Een FRAM-analyse visualiseert hoe een proces er in de alledaagse praktijk uitziet en dus niet hoe dit volgens een protocol zou moeten lopen. Aan de hand van het inzicht in de dagelijkse praktijk wordt duidelijk waar zich ‘good practices’ maar ook aandachtspunten bevinden. Verbeterinitiatieven worden vervolgens samen met de werkvloer opgesteld. Een FRAM-analyse legt dus een basis voor continu verbeteren, passend bij en haalbaar op de werkvloer.

De FRAM-analyse in het ETZ startte, conform de methode,  met het in kaart brengen van de ‘work-as-imagined (WAI)’ van het fluxus post-partum proces (Figuur 1).  Dit model laat zien hoe het fluxus post-partum proces eruit ziet volgens het geldende ziekenhuisprotocol.

Interviews

Om te onderzoeken hoe het proces er daadwerkelijk op de werkvloer uitziet (‘work-as-done’, WAD), werden vervolgens in totaal negentien interviews afgenomen met betrokken professionals, onder wie klinisch verloskundigen, eerstelijns verloskundigen, kraamzorg, gynaecologen, anesthesiologen, arts-assistenten en verpleegkundigen.

Gebaseerd op de informatie uit de interviews werd het WAD-FRAM model opgesteld  (Figuur 2), een visualisatie van de belangrijkste stappen in het proces, de rollen van de verschillende betrokkenen en hun onderlinge samenhang.

Dynamisch

Wat in één oogopslag duidelijk wordt aan het WAD-FRAM model, is dat deze erg verschilt van de WAI. Er lopen allerlei lijntjes tussen de verschillende betrokkenen. En dit is ook waar zorgprofessionals dagelijks mee te maken hebben. Het lijkt op papier soms simpel, maar de werkelijkheid is dynamisch en zoveel complexer.

Dit is eigenlijk wat je in elke FRAM-analyse terugziet. Dingen lopen in de dagelijkse praktijk vaak anders dan van tevoren is bedacht. En dit is ook niet zo gek: in de zorg is geen dag hetzelfde en professionals moeten zich voortdurend aanpassen aan steeds wisselende omstandigheden. Dit is lastig te vatten in een protocol, maar het laat wel zien hoe veerkrachtig mensen zijn. En juist door de variatie, routines en gebruiken uit de alledaagse werkelijkheid als uitgangspunt te nemen, leg je een belangrijke basis voor continu verbeteren.

Om de resultaten te duiden, zijn de ‘good practices’ en aandachtspunten die uit de FRAM-analyse volgen ingedeeld in vier gebieden: rolduidelijkheid, samenwerking & communicatie, efficiëntie en kwaliteitsmanagement. In veel FRAM-analyses komen bevindingen op deze vier gebieden terug. De indeling is niet in cement gegoten, maar helpt professionals de analyse van hun dagelijkse werkproces te begrijpen en de relevantie hiervan te kunnen duiden. En als je weet dat aandachtspunten zich bijvoorbeeld vooral op het gebied van rolduidelijkheid bevinden, kun je hier ook gericht mee aan de slag gaan.

Herkenbaar

Tijdens een opleidingsmiddag in september 2019 zijn de resultaten van de FRAM-analyse door de onderzoekers gepresenteerd aan betrokken collega’s. Het was verrassend leuk om de resultaten met de betrokkenen te bespreken. De gemaakte WAD was herkenbaar voor iedereen. De insteek van een FRAM-analyse is positief. Goede punten in de zorg komen naar voren en tijdens het bespreken komen deelnemers samen op goed toepasbare verbeterpunten.

Binnen FAM geboortezorg is een multidisciplinaire projectgroep inmiddels aan de slag gegaan met de resultaten van de analyse, waarbij zij zich vooral richt op het verbeteren van de risico-perceptie rondom fluxus. Uit de FRAM-analyse bleek namelijk dat in de dagelijkse praktijk niet alle betrokkenen voldoende up-to-date zijn van de situatie van de patiënten op de verschillende verloskamers. Als zorgprofessionals zich met elkaar bewust zijn van het risicoprofiel van de barende op de verloskamers, kunnen ze n de toekomst patiënten met een verhoogd fluxus risico hopelijk nog sneller herkennen en daardoor beter behandelen.

Nikki Damen is senior adviseur Kwaliteit & Veiligheid bij het ETZ. Ze heeft een aantal jaren ervaring met de FRAM-methode en heeft hier verschillende artikelen over geschreven. Ze is tevens lid van de redactie van KIZ.  Hanneke Rijswijk is klinisch verloskundige binnen FAM, het geboortecentrum van het ETZ. Zij is in opleiding tot phycisian assistant en voerde in het kader van haar afstudeeronderzoek deze FRAM-analyse uit.