In een tijd waarin de zorg de duimschroeven krijgt aangedraaid, klinkt een term als beyond budgeting bijzonder verleidelijk. Maar het model van ‘de budgettering voorbij’ betekent nog geen vrijheid blijheid, legt Jan Naaktgeboren, manager financiën van het St. Jansdal ziekenhuis in Harderwijk uit. “Het is vooral een andere, bredere manier van sturen binnen je huis, waarbij je niet alleen naar geld kijkt.”
Nog niet zo lang geleden was het budget heilig, met welig tierende perverse prikkels als gevolg. Kostenbesparing of omzetverhoging telden niet, als het budget maar werd gehaald. Leidinggevenden neigden bovendien tot strategisch onderhandelen. Als de kosten hoog waren en de opbrengsten laag, zat je goed bij de verdeling van de financiële taart.
Instellingen komen hier hoe langer hoe minder mee weg. Outputfinanciering betekent dat ze hun productie serieus moeten nemen. Binnen een marktomgeving moeten ze bovendien snel kunnen reageren op de concurrent. Beyond budgeting past volgens Naaktgeboren uitstekend bij een snel veranderende omgeving. “Doordat je continu met je doelstellingen bezig bent, kijk je makkelijker naar buiten. In plaats van een keer per jaar bijstellen, werk je aan de weg. En door de vele instrumenten in de beyond-budgetinggereedschapskist neemt de snelheid en kwaliteit van de managementinformatie toe.”
Een van de typerende aspecten ligt in de grotere verantwoordelijkheid voor het middenkader. Dit vergt specifieke capaciteiten. “Middenmanagers maken een eigen plan en een eigen begroting”, reageert Naaktgeboren. “Ze moeten de input uit hun omgeving kunnen wegen en zelf daarin een route bepalen. Dat vraagt ondersteuning en scholing. Van het hogere management wordt een meer coachende houding verwacht.”
De herschikking van verantwoordelijkheden binnen een ziekenhuis impliceert ook een actievere rol van de medisch specialisten. Die zijn niet altijd even happig op managementtaken. “Maar je hebt elkaar wel nodig”, zegt Naaktgeboren. “Door de medisch specialisten een rol in het proces te geven en de begroting met hen te maken, zullen ze zich ook meer committeren. Maar ik zou niet willen zeggen dat beyond budgeting de medische staf en ziekenhuis dichter bij elkaar brengt. Het gaat er ook niet om het hele model toe passen, maar om het bereiken van bepaalde gemeenschappelijke doeleinden.” (Philip van de Poel)
