Waar ingrijpen in de huidige situatie begrijpelijk is, is wel de vraag of zzp’ers ontmoedigen de meest passende oplossing is. Ten eerste leidt het forceren van medewerkers doorgaans niet tot een positieve uitkomst en draagt ook niet bij aan een goed imago van de sector. Ten tweede gaat het wettelijk kader niet in op de achterliggende vraag waarom medewerkers in toenemende mate kiezen voor zzp’er in de zorg of andersom geredeneerd waarom zij werken in loondienst niet (meer) aantrekkelijk vinden. Ten derde draagt het kader niet bij aan een duurzame oplossing voor het arbeidsmarktvraagstuk in de sector.
Veranderende behoeften
Een nieuw wettelijk kader om een ontwikkeling te stoppen, lijkt vooral symptoombestrijding. Een wet zal een deel van de zzp’ers mogelijk weer overhalen om weer in loondienst te gaan. De kans is groter dat sommige zzp’ers gaan kijken hoe zij de wet kunnen omzeilen. Mensen laten zich niet graag beperken in hun vrijheid. Zzp’ers in het keurslijf van de huidige contracten stoppen, is irreëel. Waarom zouden ze weer in loondienst gaan als er niets veranderd is aan de situatie waardoor ze zijn weggaan? Andere zzp’ers verlaten de zorg, wat negatieve impact heeft op continuïteit van zorg in de huidige arbeidsmarkt.
Daarbij komt dat het aantal zzp’ers zal blijven groeien. Vooral jongeren werken steeds meer als zelfstandige. Zij kiezen uit vrije wil om zelf de regie over hun werk te nemen. De traditionele arbeidsmodellen lijken in toenemende mate niet langer aan de behoeften en verlangens van een groeiende groep medewerkers te voldoen. De uitdaging is om te werken aan een sector waar het voor verschillende type mensen met verschillende behoeften aantrekkelijk is om in loondienst te werken.
Eerlijke vergelijking
Werken met medewerker in loondienst of met zzp’ers, beide hebben voor- en nadelen. De eerste groep wordt wat ons betreft wel lichtelijk geromantiseerd. Daar waar de tweede groep wel heel eenvoudig de schuld krijgt van hogere kosten en werkdruk. Ja, zzp’ers zijn loontechnisch duurder dan eigen personeel en hebben weinig tot geen teamtaken. Tegelijkertijd mag je van hen een hogere productiviteit verwachten. Werken met vaste gezichten is prettig voor cliënten, het team en een efficiënte organisatie van het werk. Dat dit laatste in de praktijk vaak niet lukt, is niet simpelweg toe te schrijven aan zzp’ers, maar is een breder bedrijfsvoeringsvraagstuk.
Verder zijn zzp’ers zelf verantwoordelijk om te voldoen aan de wettelijke en functionele eisen van het werk. Zij regelen hun opleiding en privézaken in hun eigen tijd. En als een zzp’er ziek is, kent de organisatie geen verantwoordelijkheid en kost het haar geen euro extra. Tegelijkertijd zijn zorgorganisaties jaarlijks vele miljoenen euro’s kwijt als gevolg van verzuim en verloop van medewerkers in loondienst. Als deze kosten samen met personeelskosten in de kostenvergelijking worden meegenomen, is het nog maar de vraag of zzp’ers onderaan de streep duurder zijn dan medewerkers in loondienst.
Ander perspectief
We pleiten hier niet voor zzp’ers in de zorg, maar om vanuit een ander perspectief naar de situatie te kijken. Zzp’ers zijn niet de oorzaak, maar een gevolg van het werkgeverschap in de zorg. De uitdaging is om op zoek te gaan naar oplossingen om het werken in de zorg voor een diverse groepen van medewerkers aantrekkelijk(er) te maken. Voor medewerkers die zekerheid zoeken, voor medewerkers die flexibiliteit zoeken en voor de nieuwe generaties die steeds vaker een combinatie zoeken.
Deze oplossingen zijn te vinden in bijvoorbeeld competitieve arbeidsvoorwaarden, diverse type arbeidscontracten, ruimte voor professionele ontwikkeling, werk-privébalans, takenpakket en ondersteuning, administratieve lastenverlaging en aandacht en erkenning. Start daarom met inzicht krijgen in de achterliggende vraag en onderliggende oorzaken van een toenemende zelfstandigheid en begrijp wat aantrekkelijk werkgeverschap voor nieuwe generaties inhoudt. Belangrijk is om de nieuwe generaties te betrekken. Kom hierop in actie vanuit een heldere visie om van werken in loondienst weer een feest te maken. Een positievere benadering die naar verwachting ook meer effectief zal zijn dan sec een wettelijk kader.
Door Jeroen van Bommel, directeur Bedrijfsvoering bij ouderenzorgorganisatie Van Neynsel, toezichthouder in de zorg, en zorginnovator en Simon Heesbeen, expert op het gebied van verbeteren en vernieuwen van de bedrijfsvoering in de langdurige zorg
Mooi om te lezen dat meer mensen het zzp-schap in de zorg niet als probleem zien, maar ook kijken naar de organisatie van de zorg. Ik ben ook van mening dat daar de problematiek vandaan komt en dat de zzp’er nu de schuld in de schoenen krijgt geschoven. De oorzaak hiervan ligt bij het antwoord, waarom iedereen nu als zzp’er aan de slag wil. Wij zijn een zorgorganisatie die alleen maar met zzp’ers werkt. Wij doen het dus al anders. We zijn ook al in gesprek met het NZA om onze manier van werken onder de aandacht te brengen. De zorgverleners doen exact hetzelfde, hebben vanuit eigenaarschap veel verantwoordelijkheidsgevoel. Wij leggen verantwoordelijkheid bij de zorgverleners neer en geven de kaders waarbinnen gewerkt kan worden. Wij zijn trots om te laten zien dat dit mooie zorg oplevert van hoge kwaliteit en naar tevredenheid van onze cliënten.
Eens met deze argumentatie om niet de “zzp vorm” als oorzaak van tekort en belemmering van behoud van zorgprofessionals te bezien. De CAO partijen mikken in deze op gevolgen en niet op oorzaken van personeelsschaarste. En waarschijnlijk zal hierdoor de schaarste toenemen. Pluspunt is dan mogelijk, dat er weinig belemmeringen ontstaan om de CAO voor oa verpleegkundigen te repareren ( loonkloof ) en drastisch te verbeteren tot boven het niveau van lerarenbekostiging of voorbeelden uit buitenland ( Luxemburg, Zwitserland e.a. ).