‘Seksualiteit in verpleeghuizen komt vrij snel in de negatieve sfeer van probleemgedrag of onbegrepen gedrag’, zegt Tineke Roelofs, psycholoog in de ouderenzorg. ‘Terwijl de behoefte aan seksualiteit en intimiteit een doodnormale menselijke behoefte is. Die behoefte hebben mensen hun hele leven, dus ook aan het einde. Als één van de partners dementie krijgt, heeft dat wel enorme impact. De gelijkwaardigheid verdwijnt uit de relatie. Bij sommigen verdwijnt de seks helemaal bij opname in een verpleeghuis. Bij anderen juist niet, omdat er juist weer meer ruimte en tijd ontstaat voor intimiteit en seksualiteit.’

Het gaat om meer dan seksualiteit

Roelofs verdedigt op 5 september haar proefschrift ‘Love, intimacy and sexuality in nursing home residents with dementia’. Ze ging in gesprek met zeventien cliënten met dementie en/of hun partner bij verschillende zorginstellingen in Noord-Brabant en onderzocht de attitude van verzorgenden over seksualiteit en intimiteit. Roelofs: ‘Het gaat om meer dan seksualiteit. Ouderen zeggen vaak: “Zo lang we nog maar samen zijn.” Samen op de bank zitten, samen wandelen.’

Obstakels voor seksualiteit en intimiteit

Maar in gesloten afdelingen op verpleeghuizen is dat niet eenvoudig. Er zijn belemmeringen op het praktische vlak, zoals een gedeelde badkamer of een eenpersoonsbed. Een belangrijke hindernis is het gebrek aan privacy. ‘Verpleeghuizen voelen voor cliënten niet als thuis, wat nodig is voor intimiteit. De kamerdeur kan weliswaar op slot, maar bewoners hebben toch het idee dat er mensen binnen kunnen komen.’

Taboe op seksualiteit

Het belangrijkste obstakel vormt het gebrek aan openheid. Op het onderwerp rust nog steeds een taboe. Als psycholoog in de ouderenzorg krijgt Roelofs talloze praktijkvoorbeelden op haar bord. ‘Is het probleemgedrag als een verzorgende een masturberende bewoner aantreft? Seksualiteit is een normale menselijke behoefte. Het zegt meer over de manier waarop wij ernaar kijken. Ik denk dat het goed is om dit thema uit de probleemsfeer te halen.’

Meer openheid

Voor het welbevinden van bewoners doen verpleeghuizen er goed aan om meer openheid te creëren rond seksualiteit en intimiteit. Door bij de opname cliënten en hun partner de ruimte te bieden om hierover te spreken, als ze dat willen. De openheid geldt ook voor het verzorgend personeel om casuïstiek rond seksualiteit te bespreken in teams. ‘Het is goed als verzorgenden zich vrij voelen om erover te spreken. Bij een open cultuur voelen ze zich ondersteunt. Verder helpt het als verzorgenden meer kennis hebben over seksualiteit bij dementie.’

Persoonsgerichte zorg

De opkomst van persoonsgerichte zorg is volgens Roelofs een gunstige ontwikkeling. ‘Als je een cliënt ziet als persoon, hoort seksualiteit en intimiteit daarbij als iets normaals. Een behoefte die er gewoon mag zijn. En waarvoor verpleeghuizen de ruimte bieden.’